قدم زدن در هرات مارا به یاد ایران چند سال پیش می اندازد و این ولایت به عنوان یک نگین شاخص در افغانستان می درخشد و فرهنگی که همیشه بوده و هست، نمایانگر این می باشد.

با روی کار آمدن دولت جدید در ایران، تغییرات زیادی در مراکز دیپلماتیک این کشور در جهان شاهد بوده ایم. در افغانستان نیز تغییراتی در مراکز دیپلماتیک جمهوری اسلامی در کشورمان دیده شده است. آیا این تغییرات، به معنای تغییرات در سیاست های ایران در افغانستان است؟ مناسبات اقتصادی دو کشور چگونه خواهد بود؟... این مسائل را با محمود افخمی، دیپلمات ایرانی که به تازگی بعنوان سرکنسول ایران در هرات مشغول به کار شده در میان گذاشتیم.
جناب افخمی! در ابتدای سخن، بفرمایید که از ولایت هرات چقدر شناخت داشتید و هراتی ها را چگونه یافتید؟
عرض سلام دارم حضور تمامی بینندگان و مخاطبان خبرگزاری جمهور. عرض تسلیت دارم به مناسبت فرا رسیدن ماه محرم، تاسوعا و عاشورای حسینی به تمامی مردم هرات باستان.
ولایت هرات چنانچه که نمایان و روشن است و ما در کتاب های تاریخی خوانده ایم؛ جزء فرهنگ قوی و اصیل فارسی زبانهاست؛ این در همیشه زبانزد عام و خاص بوده و هست. فرهنگ دیرینه و تعمیق دو فرهنگ ما و افغانستان در اینجا به وضوح دیده میشود و نیازی نیست که توصیف شود. قدم زدن در هرات مارا به یاد ایران چند سال پیش می اندازد و این ولایت به عنوان یک نگین شاخص در افغانستان می درخشد و فرهنگی که همیشه بوده و هست، نمایانگر این می باشد.
زبان فارسی و آداب و رسومی که در ایران هست در اینجا هم کاملاً محسوس است؛ یعنی وفتی که ما در شهر هرات قدم بزنیم؛ هیچگاه احساس بیگانگی و غربت نداریم. در اینجا خیلی راحت میشود گشت و گذار کرد؛ نیازی به مترجم، گارد امنیتی و ... نیست. اینها همه روشنگر رشد و بالندگی مردم هرات است که الحمدالله در همه عرصه ها پیشگام بوده اند و توانسته اند که هرات را بسازند خصوصا در این دوره اخیر که هرات ساخته شده و آن را متمایز ساخته با کلیه شهرها و ولایات افغانستان.
در دیدارهایی که ما در دیگر نقاط افغانستان داشته ایم؛ متوجه شده ایم که هرات بیشترین سهم را در بازسازی و پیشرفت داشته و نماد آن کاملاً روشن و شفاف است و نیازی به توصیف نمی باشد.
پس از این که دولت آقای روحانی آغاز به کار کرد؛ تحولات در نمایندگی های سیاسی جمهوری اسلامی در افغانستان پدیدار شده؛ با این حال چه تغییراتی در سیاستهای ایران در قبال افغانستان به وجود آمده است؟
اصولا سیاست خارجی ایران ثابت و یکسان بوده، هست و خواهد بود و در قانون اساسی ما حفظ ارتباط با کشورهای همسایه و بخصوص مسلمانان جهان همواره پایدار می باشد و سیاست خارجی ما همین را می گوید که حسن همجواری بر اساس حقوق متقابل. این نه بر اساس یک شعار بلکه بر اساس یک عمل و فرضیه، بر ما فرض بوده که تعمیق داشته باشیم در این موضوعات.
بر این اساس چیز خاصی تغییر نکرده و بنابر سیکل جاری در وزارت امور خارجه، سفرا و دیگر مسئولان نمایندگی های سیاسی ایران پس از پایان ماموریت، به کشور باز می گردند و در ولایت هرات هم که در گذشته آقای "محمدی یکتا" فعالیت داشته اند؛ ماموریت آنان پایان یافت و بنده به جای ایشان آمده ام.در هر همین حال در دیگر نمایندگی های سیاسی چنین شده است.
در هر صورت دوستان در جریانند که افغانستان برای ما از اهمیت ویژه ای برخوردار است. افغانستان با ما دارای بیش از هزار کیلومتر مرز مشترک می باشد و فرهنگ مشترک ایجاب میکند که در این کشور از افراد دیگر و تجربیات دیگر استفاده کنیم تا از فرصتها حداکثر استفاده انجام شود. لذا در این راستا جناب آقای بهرامی به عنوان سفیر در افغانستان چندی پیش معرفی شدند؛ بنده هم در هرات هستم. یعنی این روند ادامه دارد و بر اساس سیکل جاری در وزارت خارجه می باشد و جزء دستورات مسئولان نظام ما هست که در این راستا تعمیق روابط شود و باید از هرگونه مسائلی که باعث تنش و چالش میشود؛ خودداری به عمل آید.
هوشیاری ما باعث شده که هیچگونه چالشی به وجود نیاید و ما در این رابطه در برابر برادران دینی خودمان در افغانستان دارای مسئولیت و تعلق خاطر هستیم.
پس از آغاز به کار دولت جدید در ایران، تعاملات و مبادلات اقتصادی میان دو کشور، کاهش داشته یا افزایش؟
من باید در قبل اشاره میکردم که روابط ما حداقل در طی سه دهه گذشته با مردم مظلوم و غیور افغانستان همراه بوده؛ پس از اینکه جهاد مردم افغانستان بر علیه رژیم شوروی سابق، بر اساس فرمایش امام راحل مان، حضرت امام خمینی(ره) که اسلام مرز ندارد؛ ما مردم افغانستان را پذیرا شدیم. بدون هیچگونه سیکل قانونی، مردم افغانستان آمدند به ایران و در آنجا سکنی اختیار کردند.
بعد از سقوط دولت دست نشانده و تشکیل دولت اسلامی، ما باز هم روابط و همکاری های خود را با دولت شهید ربانی ادامه دادیم. در زمان مقاومت ما در کنار برادران جهادی خود بودیم؛ آنان را کمک کردیم. بعد از سقوط حکومت طالبان در قسمت دولت سازی و ثبات و امنیت در افغانستان دریغ نکردیم. در همین راستا بحث اقتصادی جزئی از همین زمینه است.
در افغانستان می طلبید که ما ورود داشته باشیم و با مردم و دولت همکاری هایی را داشته باشیم. افغانها هم از این فرصتها استفاده کرده اند و این روند همچنان ادامه خواهد داشت.
قابل ذکر است که توصیه دولت هم همین بوده که ما در خدمت برادران افغان خود در موضوعات مختلف باشیم. ما حاضریم که تمامی توانایی های خود را در خدمت دولت افغانستان قرار بدهیم تا شاهد این باشیم که روز به روز امنیت و ثبات در افغانستان بیشتر شود که مهاجرین هم برگردند و در اینجا زندگی آرامی را داشته باشند.
حالا در حوزه اقتصادی، میان افغانستان و ایران عملاً چه کارهایی شده و قرار است چه کارهایی صورت بگیرد؟
در حوزه اقتصاد باید در ابتدا کارهای زیر ساختی انجام می شد و ما مفتخریم که تنها جاده استاندارد میان ایران و افغانستان که مهمترین پل ارتباطی بود را ساختیم. به گواه تمامی متخصصین، جاده اسلام قلعه به هرات، بهترین جاده است.
علیرغم اینکه استانداردهای استفاده از جاده از سوی رانندگان رعایت نمیشود؛ همچنان این جاده منشاء خیر و برکت است. این به عنوان اولین آپشن بود که خواستیم تا جاده ای مهم را بسازیم و با استفاده از این ما در ظرف یک ساعت می توانیم تردد کنیم.
در اقدام دوم، ما برق را وارد افغانستان کردیم و تمامی روستاهای میان این جاده را برق رسانی کردیم. سرازیری انرژی برق باعث شد تا جای ممکن هرات روشنایی پیدا کند. در کنار این، شهرک صنعتی هرات که نیاز شدید به برق سالم را داشت از این نعمت برخوردار شد.
همچنین برای اینکه این روابط تعمیق پیدا کند، تلاش کردیم که هرات را از طریق جاده سالم به بادغیس وصل کنیم که ۵۰ درصد ساخت این جاده را ما انجام دادیم.
چند کیلومتر بوده؟
شصت کیلومتر را ما انجام دادیم و واگذار کردیم. در منطقه فراه هم ما مبادرت کردیم به ساخت جاده. در این اقدام کار ساخت سرک میان مرز ما و شهر فراه را آغاز کردیم که بیشتر کارها انجام شده و قرار است تا در نزدیکی ها تکمیل شود.
همزمان با این کارها برای اینکه روابط مردم جنوب برقرار شود؛ پل میلک را ساختیم. همچنین گمرک میلک را هم بنا کردیم تا روابط بیشتر شود. این در حالی بوده که در گذشته روابط تنها از مرز دوغارون ممکن بود اما حالا روزانه صدها وسیله باربری در حال تردد است. در تداوم این کار، بحث ایجاد راه آهن در دستور کار قرار گرفت؛ ما جزو اولین کشورهایی هستیم که تصمیم داریم تا ارتباط افغانستان را از طریق راه آهن با تمامی دنیا برقرار کنیم؛ لذا کار ساخت راه آهن هرات – خواف در دستور کار قرار گرفت.
در این کار ۳ قسمت از ۴ قسمت مربوط به ساخت راه آهن را ما انجام دادیم که یک قسمت دیگر بر عهده دوستان افغان ما می باشد. البته تاکنون اقدامی از سوی دولت افغانستان صورت نگرفته. امیدواریم تا این به زودترین فرصت انجام شود و ما صدای قطار را برای انتقال بار، مسافر و امثالهم در فضای هرات شنونده باشیم. ریل می تواند تا افغانستان را به تمام دنیا وصل کند و مشکل عدم داشتن دریا را برطرف کند.
در بخش خدمات کنسولی جمهوری اسلامی ایران در ولایت هرات توضیح دهید؛ گفته شده که در تغییرات اخیر، صدور ویزا به افغانها کمتر شده. تا چه اندازه این حقیقت دارد؟
سرکنسولگری جمهوری اسلامی در هرات وظیفه دارد تا به ایرانی های مقیم این ولایت خدمات ارائه کرده و سهولت در روابط ایجاد کند. در این رابطه باید گفت که در حال حاضر در ایران ما حدود ۳ میلیون پناهجو و مهاجر افغان مجاز و غیرمجاز داریم. این سه میلیون نفری که در ایران زندگی میکنند، عقبه شان در افغانستان است و از این جهت در بخش صدور ویزا از جمله کمبود پرسونل و ... مشکلات خاص خودش را دارد. یعنی به تعبیری میشود گفت که عرضه و تقاضا مساوی نیست.
ما در این بخش محدودیت هایی را داریم و این محدودیت ها باعث شده تا حاشیه هایی در بخش صدور ویزا در کل افغانستان بوجود بیاید. ما در حوزه هرات، بخشی از اختیاراتمان را تفویض کردیم به باقی مبادی. یکی از اختیارات را ما به اتاق تجارت هرات واگذار کرده ایم. ما با اتاق تجارت توافقنامه ای را به امضا رسانده ایم که توسط معرفی آنان، ما به تاجران ویزا صادر میکنیم. در ولایت هرات بالغ بر ۸ هزار تاجر حضور دارند که اینها باید برای رسیدگی به نیازمندیهای مردم، رفت و آمد داشته باشند.
گام دوم ما پیشه وران است. بر اساس آماری که به ما داده شده، در هرات قریب ۴۰ هزار پیشه ور فعالیت دارند. این پیشه وران علاقه مندند که از ایران اجناس خود را تامین کنند؛ البته این به صورت انبوه نمی باشد و به صورت اندک هست. ما معرفی پیشه وران، برای صدور ویزا را به اتحادیه پیشه وران واگذار کرده ایم. لذا با این تعریف، حدود ۸۰ درصد ویزاهای ما در اختیار تاجران و پیشه وران می باشد. همچنین صنعتگران. صنتعگران آمده اند و در اینجا کارخانه ایجاد کرده اند و نیاز به مواد اولیه دارند. صرافان به خاطر جابجایی هایی که دارند می بایست که از ویزا برخوردار شوند و بر همین مبنا ما به آنها خدمات ویزا ارائه می دهیم. حالا می توان گفت که ما حدود ۸۰ درصد خدمات خود را اختصاص داده ایم به بخش اقتصادی.
برای اینکه چرخ اقتصادی در هرات رونق بگیرد ما برای حدود ۱۵۰۰ نفر از رانندگان این ولایت ویزای شش ماهه صادر کرده ایم. در کنار این ما برای عامه مردم تسهیلاتی را فراهم کرده ایم. ما آمده ایم و برای اینها ساز وکار تعریف کرده ایم.
هدف سفر مردم به ایران به چهار دلیل عمده می باشد:
یا برای زیارت، یا برای سیاحت یا برای درمان و یا هم برای کار. ما برای تمامی اینها راه حل پیدا کرده ایم. کسی میخواهد برای زیارت برود می تواند که از کاروانها استفاده کند. ما آماری داریم که در طی امسال، یعنی در همین ۷ یا ۸ ماه، حدود ۲۰۰ کاروان از هرات و اطراف هرات برای زیارت به ایران رفته و برگشته اند.
ما در بخش درمان توافق کرده ایم با برخی از مراکز درمانی داخل هرات. یعنی پس از تائیدیه آنان، ما بیماران را به ایران منتقل میکنیم. اینها به این دفاتر رجوع می کنند و اعزام میشوند برای درمان.
در هر حال ما بر اساس آماری که گرفته ایم برای حدود ۵۵ هزار نفر ویزا صادر کرده ایم. یعنی با وجود محدودیت نیرو، اینجا همکاران ما تا پاسی از شب مشغول بکار هستند تا خدمات ارائه بدهند. ما تلاش داریم که ویزا به دست مستحقش برسد. ما تلاش داریم تا کسانی که قصد سفر به ایران دارند؛ از مسیرهای قانونی عبور کنند. من جهت اطلاع عرض میکنم که تجارتهای غیرقانونی در حول قاچاق موادمخدر، سلاح و قاچاق انسان است. این را دنیا اعلام میکند که قاچاقچیان انسان سالانه حدود ۴۲ میلیارد دلار سود می برند. لذا ما در این جا که بحثهایی را مطرح میکنیم به این معناست که با ورود غیر مجاز به شدت برخورد میکنیم.
میخواهیم بدانیم که وضعیت مهاجرین افغان در جمهوری اسلامی ایران چگونه است. آنان در حال حاضر در چه وضعی به سر می برند؟
جمهوری اسلامی ایران در طی این سه دهه میزبان مهاجران افغان بوده است و میشود گفت که اکثریت دوستان افغان ما حداقل یک بار ایران را تجربه کرده اند. آمار نشان می دهد که کمتر از یک میلیون مهاجر افغان مجاز هستند و نزدیک به دو میلیون نفر غیرمجاز می باشند. البته غیرمجازها آمار دقیقی ندارند چون اینها در جایی ثبت نشده اند. با همه این موارد، جمهوری اسلامی ایران در ارائه خدمات که البته این را وظیفه خود دانسته، قصور نکرده است.
آمار به ما می گوید که نزدیک به ۴۰۰ هزار نفر دانش آموز و ۱۱ هزار نفر دانشجوی افغان در ایران داریم. در کنار این، قشر عظیمی از مهاجران افغان مشغول به کار هستند. این مبین رسالت برادری و هم عقیدگی مردم ایران و افغانستان است و میتوان گفت که مهاجران افغان در حال حاضر جزئی از زندگی مردم ایران شناخته شده اند. لذا با شروع کار دولت جدید و دیدارهایی را که دو رئیس جمهور با یکدیگر داشته اند؛ این سهولت ها همچنان باقی خواهد ماند.
به عنوان سؤال پایانی، جمهوری اسلامی ایران در حوزه انرژی و سوخت چه همکاری هایی می تواند با افغانستان داشته باشد؟
ما معتقدیم که از انرژی داخل ایران استفاده کامل و بهینه صورت نگرفته است. ما در حوزه کمک به اقتصاد افغانستان، فرصتهای خوبی را فراهم کرده ایم. به عنوان مثال می توان به بندر چابهار اشاره داشت. چابهار به دلیل نزدیک بودن به افغانستان می تواند که فرصت خوبی برای تاجران افغانستان باشد. از چابهار تا افغانستان ۳ روز فاصله است. این خیلی کار آنها را راحت میکند. چابهار منطقه آزاد است و شاید که روزانه امکان انتقال ۴۰۰ تریلی و موتر باربری به داخل افغانستان باشد اما از این امکانات درست استفاده نمیشود. دوم بنادر ما در شمال ایران است. تاجران افغانستان خیلی از اجناس خود را از روسیه و کشورهای آسیای مرکزی تامین میکنند. دریای خزر در شمال ایران این سهولت را برای انتقال بار میتواند فراهم کند. اما این هم تا کنون استفاده درستی نشده است. مهمترین دلیل آن هم اینست که تبلیغات درستی از جانب ایران صورت نگرفته و تاجران افغان هم رغبتی تا به حال نشان نداده اند. اگر این اقدامات صورت گیرد؛ ما زمینه درستی را برای آنان فراهم میکنیم.
حال در بخش سوخت توضیح دهید!
ما در بخش انتقال انرژی به داخل افغانستان، آمادگی های خوبی را داریم. ما با درنظرداشت علاقه مندی های دولتها، می خواهیم بحث انتقال گاز را مطرح کنیم. معادن گاز، این آمادگی ها را دارند و ظرفیت های آن در ایران موجود است تا حداقل مردم هرات از این نعمت خدادادی بهره بگیرند. گازکشی، خود به خود برای شمار زیادی از افغانها ایجاد اشتغال میکند و بر زندگی مردم تاثیر دارد. دولت ها در این رابطه میتواند که در سطوح بالا صحبت کنند اما تاکنون رایزنی ها خیلی کم صورت گرفته و میتوان جدی تر اقدام کرد. ما در کنار این سایر ظرفیت ها را دارا میباشیم؛ از جمله میتوان به ظرفیتهای فنی و مهندسی اشاره داشت. ما در ایران تولید علم زیادی داریم. از این بسترها کمتر استفاده شده و سکتورهای خصوصی میتوانند که از این فرصتها استفاده زیادی را ببرند. با استفاده از این فرصتها میخواهیم که افغانستانی آزاد و مستقل و شکوهمند داشته باشیم.
یحیی فولادی- هرات