با شیوه کنونی که قوم مان ذکر نشود، قطعا شناسنامه نمی گیریم. نه تنها ما، بلکه اقوام کوچک دیگری که در قانون اساسی ذکر نشده اند، آن ها هم شناسنامه نخواهند گرفت. این ها اقوام کوچک است که با افتخار زندگی کرده و در غم و شادی ملت افغانستان شریک بوده اند، وقتی قومیت این ها از شناسنامه خارج شود، هرگز شناسنامه نخواهیم گرفت.

سید اسحاق گیلانی رهبر نهضت همبستگی ملی افغانستان است. او از قوم سادات است که با زبان مادری پشتو و در ولایت پکتیا به دنیا آمده و رشته تحصیلی خود را در بخش اداره، تجارت، حقوق و علوم سیاسی به دست آورده است.
وی از سال 2005 تا 2013، عضویت مجلس نمایندگان را به عهده داشت و در حال حاضر، رهبری نهضت همبستگی ملی افغانستان را دارد.
حکومت افغانستان فیصله کرده که شناسنامه های برقی را با درج 14 قوم قانون اساسی، توزیع شود، اقوامی که در قانون اساسی نیستند، در شناسنامه ها درج نمی شود.
به همین منظور، خبرنگار خبرگزاری جمهور، این بار گفتگوی مفصلی در خصوص چگونگی درج تمامی اقوام ساکن افغانستان در شناسنامه، با سیداسحاق گیلانی رهبر نهضت اسلامی انجام داده است.

تشکر آقای گیلانی که فرصت تان را در اختیار خبرگزاری جمهور قرار دادید؛ شناسنامه های برقی موجب شکاف های قومی بیشتری شده، در افغانستان تنها چهارده قوم نیست بلکه فراتر از آن، اقوام دیگری در کنارهم، در این جغرافیا زندگی می کنند، این مسئله از کجا سر چشمه میگیرد؟ دیدگاه شما چیست؟
تشکر از شما. ما اقوامی که در قانون اساسی، قومیت مان ذکر نشده است، به یک جمله "و سایر اقوام" خلاصه شده است. ما حق داریم شناخت خود را داشته باشیم، چون تمام اقوام در قانون اساسی ذکر شده نمی توانست، فقط اقوام بزرگ ذکر شده و دیگرانرا کلمه سایرین ذکر کرده است. ما حق داریم در شناسنامه ها قوم ما درج شود.

دو مسئله خیلی اهمیت دارد: یکی افغان بودن ما است و دیگری هم روشن بودن قوم ما؛ اگر تمام اقوام در شناسنامه ها به حیث یک قوم، به نام قوم افغان ذکر می شد قبول داشتیم، اگر چهارده قوم ذکر می شود و سایر اقوام دیگری که در کشور زندگی می کنند، ذکر نگردد، این جا برای ما مایوسی به وجود می آورد، ما هویت خود را گم می کنیم، قوم سادات به هیچ وجه، خود را در پشت هیچ قوم دیگری بسته کرده نمی تواند. از این خاطر از حکومت میخواهیم که در تفسیر قانون اساسی از دل خود چیزی را زیاد نکند، قانون اساسی صراحت دارد، پیشنهادی که از طرف دادگاه عالی شده روشن است، نامه ای که از سوی وزارت سرحدات، اقوام و قبایل روان شده است، روشن است که تمام آن حق ما را واضح می سازد و این که حکومت چشم پوشی می کند، این کار درستی نیست.
 
این روزها مسئله هویت، قومیت و ملیت خیلی برجسته شده که در واقع روند توزیع شناسنامه را به چالش کشیده است که هر کسی یا نهادی، تعریف های مختلفی را از این سه واژه بیان می کنند، شما برای مخاطبان تان در این گفت وگو، هویت، قومیت و ملیت را تعریف کنید؟
اول ملیت است که ما در ملیت افغان هستیم و انکار نمی کنیم با افتخار قبول می کنیم که افغان هستیم. دوم هویت ما است یعنی شناخت شخصی ما است که این ها مربوط به کدام طایفه است، کسانی که می گویند سادات قوم نیست و عرب را نام گرفته اند، این را فراموش نکنند که همه عربها سید نیستند. سید 1400 سال قبل، تا حالا در ممالک عربی به نام شریف و در ممالک غیر عربی به نام سادات شناخته می شوند. حالا سادات به یک قوم بزرگ تبدیل شده اند که در تمام جهان حضور دارند. این هویت، شناخت و تعریف سادات است و این مسئله واضح باشد.
قومیت هم یک نوع از شناخت است که مربوط به کدام قوم است. مثلا قومیت یک فرد پشتون است. از ما سادات است، هرکسی هویت خود را پیدا می کند و مربوط به یک قوم می شود. در جمع همه مان، یک قوم به نام افغان است.
 
آقای گیلانی، شما شناسنامه تان را با چی مشخصات گرفته اید؟
من یک شناسنامه خود را در زمان ظاهرشاه گرفتم. اسم، ولد، ولدیت، ملیت، قوم، رنگ چشم، قد و قامت، همه این مشخصات ذکر شده است. در زمان داودخان هم گرفتم که همه مشخصات ذیل، ذکر شده به خصوص افغان و سادات که ذکر شده است. دین ما نوشته شده است که اسلام است. حالا مسئله دین اگر مطرح می شود، در افغانستان یهودی، هندو و سیک داریم که دین این ها در شناسنامه درج شود، حق شان پایمال نشود.
 
توزیع شناسنامه های برقی با شیوه کنونی آغاز شده است و احتمال این امر وجود داره که حکومت خواسته ها را در نظر نگیرد و ادامه دهد، پس با این شیوه کنونی، شما و سایر اقوام دیگری که در قانون اساسی نیستند، آیا شناسنامه خواهید گرفت؟
با شیوه کنونی که قوم مان ذکر نشود، قطعا شناسنامه نمی گیریم. نه تنها ما، بلکه اقوام کوچک دیگری که در قانون اساسی ذکر نشده اند، آن ها هم شناسنامه نخواهند گرفت. این ها اقوام کوچک است که با افتخار زندگی کرده و در غم و شادی ملت افغانستان شریک بوده اند، وقتی قومیت این ها از شناسنامه خارج شود، هرگز شناسنامه نخواهیم گرفت.
 
حالا به قانون ثبت احوال نفوس مراجعه می کنیم. آقای گیلانی، شما دقیقا در جریان هستید که سه سال پیش، قانون ثبت احوال نفوس از فلتر مجلس نمایندگان عبور کرد و به توشیح رییس جمهور رسید، قانونی که توشیح شده اما رییس جمهور مجددا فرمان تعدیل صادر می کند، این مسئله در کجا ریشه دارد؟ آیا حلقه هایی وجود دارد که بحران افزایی می کند؟
در اطراف رییس جمهور کسانی استند که ترس دارند، مبادا اقوامی که از قوم ما جدا می شوند؛ مثلا همه فکر میکردند که تشیع یعنی هزاره، در حالی که این طوری نیست، هزاره برای خود قوم است، بیات، خلیلی و سادات برای خودشان قوم هستند ولی هزاره نیستند اما تشیع هستند. این غلط فهمی کسانی که فقط ازیاد قوم خود را در کشور میخواهند تمام اهل تشیع را مربوط به یک قوم می سازند و از امتیازات آن ها استفاده می کنند.
 
در شرایطی که افغانستان با بحران های مختلفی درگیر است، حالا شناسنامه های هم به یک مشکل نسبتا فراگیر تبدیل شده است، پرسش این جاست که توزیع شناسنامه های برقی چی مشکلاتی را به وجود خواهد آورد؟
اشتباه کلانی را که حکومت کرد، قبل از رایزنی کلان با تمام اقوام افغانستان حداقل باید می پرسید، اما متاسفانه با عجله شروع کرد. فکر میکنم این عاقبت خوبی ندارد. حکومت باید روند توزیع شناسنامه برقی را متوقف کند. کسانی که با واژه "افغان" بودن مخالفت میکردند، آن وقت حکومت باید با آن ها توجیه قانونی میکرد که اگر افغان نیستند، پس چی هستند؟ بازهم به تکرار می گویم، اگر حکومت تنها واژه افغان را ذکر می کرد و اقوام ذکر نمی شد، ما بسیار به افتخار به حیث قوم افغان زندگی می کنیم و این تذکره را قبول می کنیم، اگر 14 قوم ذکر می شود، دیگران درج نمی شود، ما تذکره نمی گیریم.
 
پیشنهاد برای حل این مشکل چیست؟
آن هایی که می گویند افغان نیستیم، همراه شان حکومت باید صحبت کند و تصفیه حساب کند، اگر افغان نیستند پس چی هستند؟ دوم این که این روند کدام فیصله قرآنی نیست که متوقف نشود، حکومت به خاطر احترام به اقوام دیگر، باید این روند را متوقف سازد.

در صورتی که خواسته های اقوام کوچک افغانستان در نظر گرفته نشود، کاری که شما میخواهید انجام دهید، چی خواهد بود؟
اگر به خواسته ها توجه نشود، اقوام کوچک شناسنامه نمی گیرند، این خود یک فشار کلان روی حکومت است، هویت خود حکومت را زیر سئوال می برد و این نظام نمایندگی از ملت نمی کند. دوم اگر این اقوام شریف در این شناسنامه درج نمی شود، به راهپیمایی های مسالمت آمیز شروع می کنند و امکان دارد ما در برابر ارگ عدالتخواهی کنیم.

پرسش پایانی، آیا ائتلاف اقوام کوچک در افغانستان شکل خواهد گرفت؟
اتفاقا این اقوام ائتلاف خود را تشکیل داده اند همه شان مشترکا هرکاری می کنند، این چون مربوط به یک قوم نمی شود، سایر اقوام افغانستان که قبلا گفته ام، همه شان حاضر هستند در این ائتلاف شامل باشند و از یک روند که آن ذکر قومیت شان در شناسنامه ها است، استقبال می کنند. در غیر آن، هیچ کدام شان حاضر نخواهد شد که شناسنامه بگیرند.

گفت وگو از وحیدفرزان – خبرگزاری جمهور