کفشی که برای پای دوستم خواهند دوخت

اول: تجربه تاریخی دوستم نشان داده است که بازیگر سیاسی نیست، دوستم و محقق دو ارباب هستند، با تفاوت اینکه دوستم مشوره پذیری اش در تناسب محقق بیشتر است.
از ویژگی های سیاست اربابی، فقدان استراتیژی کلانی است که بتواند منافع و مصالح یک قوم یا حزب و گروه را در درازمدت تعریف کند.
نه دوستم و نه محقق، هیچکدام دارای استراتیژی کلانی نیستند که درقالب آن به بازیهای سیاسی بپردازند. روزمره زدگی سیاسی به صورت عموم از ویژگیهای رهبران قومی در افغانستان است.

اتحاد نجات و استراتیژی حکومت

در تناسب جنرال دوستم و محمد محقق، رئیس جمهور طرفدار گفتگو و سازش با استادعطامحمد نور است.
والی بلخ ضمن داشتن مقبولیت جهانی، در میان تاجیکها نفوذ مشروع و قابل ملاحظه ای دارد و پیشینه تاریکی در حوزه حقوق بشر و جنگهای داخلی از او بجای نمانده است تا رئیس جمهور با انتقادات داخلی و خارجی مواجه شود‌.
از همین جهت رئیس جمهور علاقه مند است تا با والی بلخ کنار بیاید و در انتخابات پیش رو و مراحل بعدی از نفوذ او استفاده کند. (تذکر اخیر او در مورد والی بلخ بیانگر همین ادعا است)
البته با قید اینکه والی بلخ به عنوان مامور رئیس جمهور کار کند و گامی را هم بدون مشوره او برندارد.
والی بلخ و محمدمحقق را به مقام دیگری واگذار می شویم و در این فرصت بدلیل مطرح شدن محاکمه جنرال دوستم به تحلیل او می پردازم.
جنرال دوستم چند چالش جدی دارد که بودن با او برای رئیس جمهور هزینه بردار است.

اول: پیشینه روسی دارد، برای جنرال دوستم روسیه ایده آل زندگی است، هنوزهم توقع او بجای امریکا از روسیه است که برای ایالات متحده غیرقابل قبول است.

دو: کارنامه حقوق بشری دوستم، تاریک و پرتنش است، درجنگهای داخلی و درگیری های میان گروهی، نفرات دوستم کارهای غیرقابل قبول برای سازمان ملل را مرتکب شده اند که ادامه حکومت با دوستم هزینه حقوق بشری دارد، ازهمین جهت رئیس جمهور درپی بدیل قومیتی است، اتحاد پشتونها با یکی از قومیتهای اوزبیک و هزاره، تاجیک ها را به چالش می کشد.
توافق با داکترعبدالله و خلیلی، چهره ی قومی بودن حکومت را کمرنگ می سازد.
ازهمین جهت نیازی به دوستم دیده نمی شود تا توافق پرهزینه صورت بگیرد.

سه: دوستم مقبولیت پشتونی ندارد، خشونت های دوستم در دوره نجیب در قندهار و جلال آباد، و درحمله اول طالبان که گفته می شود هزارن طالب در داخل کانتینرها کشته شدند، او را مشهور به جنرال پشتون کش ساخته است.
پشتونها خاطره خوشی از جنرال دوستم ندارند و معامله اشرف غنی در دور گذشته از سر ناگزیری بود.

چهار: قانون گریزی، جنرال دوستم تا زمان اشرف غنی، هرکاری را که دلش خواسته است، انجام داده است، نه مشوره کسی را گرفته و نه خودرا ملتزم به قانون دانسته است؛ هرآنچه که از نظر خود جنرال درست می آمد انجام داده است، ازهمین جهت در کمپاین انتخاباتی خطاب به اوزبیک ها گفت: اگر کسی به او رای ندهد، مرتکب خیانت ملی شده است.
در قضیه اکبربای و یا احمد ایشچی، هیچ معیار قانونی را رعایت نکرد و مطابق خواست خودش، عمل نمود.
هوای هرچه دلت خواست انجام بده؛ جنرال دوستم را به یکی از قانون گریزترین رهبران سنتی تبدیل کرده است.
این نقیصه کارد مخالفان دوستم را دسته کرده است و پیوسته از خلأ او برعلیه اش استفاده می کنند.

پنج: دوستم پایگاه اجتماعی خودرا در حال از دست دادن است، استراتیژی حکومت براین است که برای رهبران جهادی و سنتی به صورت عموم، بدیل تحصیلکرده پیدا کند، از همین جهت برای هرکدام از قومیتها درحال پیکرتراشی مجدد هستند.

نتیجه ای که حکومت درپی بدست آوردن آن است:

یک: رئیس جمهور می خواهد برای قوم پشتون بگوید که با دوستم همدست نیست و برایش دوسیه می سازد.

دو: برای دوستم می گوید که هنوز کارش به رئیس جمهور بند است و هر وقت که بخواهد آسیابش را بند می اندازد.

سه: به شرکای غربی خود نشان می دهد که تامین کنندگان منافع روسیه و شرکای سیاسی اش را منزوی می سازد.

چهار: می خواهد رهبران سنتی را منزوی بسازد و از درون قومیتهای غیرپشتون کسانی را سر کار بیاورد که همفکر با تیم تکنوکرات حاکم باشد و اصلاحات را عملی بسازد.

پنج: محاکمه دوستم، هرچند سمبولیک، به اتوریته داخلی حکومت جان مجدد می بخشد، تا از این طریق اعتماد تکنوکراتهای داخلی را جلب و روند قانونگریزی را محدود بسازد.

نتیجه درازمدت

یک: محاکمه درنهایت نقش جنرال دوستم را در انتخابات دوربعدی ریاست جمهوری، محدود می سازد، به احتمال قریب به یقین، بار دیگر قانونا جنرال دوستم حق اشتراک در ریاست جمهوری را نخواهد داشت.

دو: مطرح ساختن دوسیه جنرال دوستم، او را در اتحاد موجود، صدمه خواهد زد، دوستم بشدت از محاکمه نگران است و از سوی دیگر حکومت ناگزیر است که دوسیه را تعقیب کند؛ در صورتی که جنرال دوستم از اتحاد نجات، خارج نشود، دام بزرگی برایش خواهد بود ولی تجربه نشان داده است که دوستم، ثبات سیاسی ندارد، ازهمین جهت برای تبعات خطرآفرین این محاکمه جنرال دوستم مجبور ساخته خواهد شد تا ازاین جمع خارج شود، پایان قضیه این می شود که با فشارهای مکرر، محکمه به نوعی قضیه را معلق نگهدارد و نتیجه ای را اعلام کند که ضمن داشتن مصرف داخلی، به جنرال دوستم اضطراب جدی خلق نکند.
بازی موجود تنها با دوستم ارتباط ندارد، بازی جهانی است که روسیه، امریکا و انگلیس نقش تعیین کننده ای دارند و دوستم دراین میان، ناگزیر به تن دادن درآن است.

دکتر محمدصالح مصلح- خبرگزاری جمهور