پیامدهای جانبی تحریم و رفع تحریم گلبدین

کمیته تحریم‌های داعش و القاعده سازمان ملل، نام گلبدین حکمتیار را از فهرست تحریم‌ها حذف کرده است.
در نشست روز جمعه این نهاد، نام حکمتیار؛ رهبر حزب اسلامی از این فهرست خارج شد. حکمتیار در سال ۲۰۰۳ وارد فهرست تحریم‌های سازمان ملل شده بود.
در اعلامیه سازمان ملل، محل زندگی او مرزهای میان افغانستان و پاکستان اعلام شده‌است.

حدود دو ماه قبل دولت افغانستان رسما درخواست خود را به کمیته تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل برای برداشته شدن تحریم های حکمتیار ارسال کرده‌ بود.
رئیس و اعضای این کمیته در سفری که به افغانستان داشتند، وعده دادند که به مجرد دریافت درخواست افغانستان آن را مورد بررسی قرار داده و تلاش خواهند کرد که درخواست افغانستان مورد قبول اعضای شورای امنیت قرار بگیرد.
کابل قبلا ابراز امیدواری کرده بود که برداشته شدن این تحریم راه را برای تامین صلح و ثبات دایمی در افغانستان فراهم‌ کند.

از همان ابتدا یعنی از زمانی که روند صلح دولت افغانستان با تروریست ها کلید خورد، مشخص بود که تحریم های سازمان ملل متحد علیه گلبدین حکمتیار، سرانجام رفع خواهد شد؛ زیرا در غیر آن صورت، صلح نه معنا پیدا می کرد و نه عملا امکان تحقق می یافت.

پس از امضای توافقنامه صلح میان دولت اشرف غنی و گلبدین حکمتیار هم که علیرغم جریان داشتن تحریم های بین المللی علیه گلبدین انجام شد، تحریم های شورای امنیت، بیش از هر زمان دیگری معنا و مبنای خود را از دست داد و کمیته تحریم های شورای امنیت این سازمان، ناگزیر بود آن را رفع کند.

با این حال، هنوز این پرسش به صورت جدی وجود دارد که فلسفه وضع تحریم هایی که هیچ کاربرد نداشت و ندارد، چیست؟ آیا وضع و رفع این تحریم ها در مواردی مانند مورد رهبر حزب اسلامی، جز اینکه اعتبار، اثرگذاری و کارآمدی نهادی مانند سازمان ملل را زیر سؤال ببرد، حاصل دیگری هم دارد؟

مسأله دیگر این است که اکنون که کمیته تحریم های شورای امنیت سازمان ملل، تحریم های وضع شده علیه گلبدین را برداشته است آیا تفاوتی میان گلبدین مورد تحریم با گلبدین پس از رفع تحریم، به میان آمده است؟

شاید در نگاه نخست، باورش اندکی دشوار به نظر بیاید؛ اما واقعیت این است که پاسخ امیدبخشی برای هیچیک از این پرسش ها وجود ندارد. سازمان ملل و شورای امنیت این سازمان با این اقدامات، بیش از پیش، به اعتبار و کارآمدی مورد خدشه و سؤال خود، آسیب می زند و از نقش محوری این سازمان در مدیریت مسایل مهم مربوط به صلح، ثبات و امنیت بین المللی، روز به روز می کاهد.

اگر قرار باشد شماری از افراد و گروه ها، روزی زیر نام انجام فعالیت های هراس افکنانه، تروریستی و مغایر با اصول مسلم مرتبط با امنیت بین المللی، مورد تحریم قرار بگیرند و نام آنها در لیست سیاه گنجانده شود؛ اما روزی دیگر در پی تغییر معادلات سیاسی، بازی های قدرت و به وجود آمدن منافع تازه، این روند از اساس تغییر کند و رویکرد پیشین سازمان ملل در این زمینه، از بنیاد نادیده گرفته شود، نخستین پیامد وضعی این رویداد، سلب اعتبار، وجاهت و اعتماد بین المللی سازمان ملل و شورای امنیت این سازمان خواهد بود.

این مهم به ویژه در شرایطی که رهبران یا جریان های موضوع بحث، اساسا هیچ تغییری در افکار و گفتار و رفتار خود ایجاد نکرده اند، جدیت بیشتری پیدا می کند.
در این مورد خاص نیز تصور نمی شود گلبدین حکمتیار پیش از رفع تحریم های بین المللی با گلبدین حکمتیار پس از این رویداد، تغییر چندانی کرده باشد.

او در شرایطی با استفاده از زمینه های ناشی از رفع تحریم های بین المللی به کابل خواهد آمد که پیکره پایتخت همچنان آکنده از زخم های عمیق ناشی از جنگ ها و راکت باری های بی رحمانه ای است که امثال او بر آن، تحمیل کردند. آقای حکمتیار به کابل می آید، در حالی که میزان نارضایتی و احساس خوف و خطر از این رویداد در میان مردم، ناظران و فعالان سیاسی همچنان در اوج است و مشخص نیست با توجه به وعده های پیدا و پنهانی که دولت در معامله با او، به آنها متعهد شده، چه وضعیتی در انتظار صلح و ثبات و امنیت و پایداری سیاسی و اجتماعی در افغانستان خواهد بود و نکته آخر اینکه تحریم های سازمان ملل علیه گلبدین در حالی لغو شد که هنوز هیچ مرجعی به شمول سازمان ملل و نهادهای حقوق بشری عریض و طویل آن، کمترین دلجویی از هزاران قربانی جنایت های تروریستی منسوب به حزب اسلامی و رهبران آن، نکرده اند.

بنابراین، رفع تحریم های سازمان ملل از گلبدین، شاید به او امکان بازگشت بی هراس به کابل را بدهد؛ اما در برابر، این وجهه، اعتبار و نام و نشان جهانی سازمان ملل و شورای امنیت است که در این معامله، به حراج گذاشته و تاراج می شود.
محمدرضا امینی- خبرگزاری جمهور