بودجه عادی برای مصارف عادی مانند دستمزدها، معاشات کارمندان دولتی، هزینه های عادی وزارتخانه ها است و بودجه انکشافی برای پروژه های انکشافی است که توسط حکومت تطبیق میگردد و شامل دو بخش اختیاری و غیر اختیاری است، در بودجه اختیاری پول نزد حکومت موجود است وحکومت تصمیم میگیرد که در کجا و کی مصرف شود اما در بودجه غیر اختیاری پول نزد دونرها است و آنها تصمیم میگیرند که پول در کجا مصرف شود.

وزارت مالیه جمهوری اسلامی افغانستان بودجه ملی سال ۱۳۹۳ را به همکاری متخصصین مالی و بودجوی تهیه و پس از تصویب کابینه به شورای ملی فرستاده است. اما با این که دست اندرکاران ریاست عمومی بودجه وزارت مالیه به گونه خستگی ناپذیر برای تهیه یک بودجه ملی متوازن و شفاف تلاش های شان را انجام داده است؛ روز شنبه ۱۴ جدی سال روان خورشیدی ، طرح این بودجه از سوی نمایندگان شورای ملی رد گردید.
پولهای هنگفت در کدهای احتیاطی، اختصاص ۶۴ درصد بودجه عادی برای سکتور امنیت، عدم توجه به پروژه های زیربنایی و برنامه های زراعتی، پروژه های تکراری، نبود توازن در بودجه ولایات، واضح نبودن قرضه دهی و مشکلات در اصولنامه بودجه از جمله دلایل مهم رد بودجه از سوی نمایندگان مجلس خوانده شده اند.
مطابق به ماده ۹۷ قانون اساسی هر سال حکومت سند بودجه را تهیه و برای کسب نظریات و پیشنهادات نمایندگان مردم به ولسی جرگه ارسال می نماید. داشتن یک بودجه شفاف و متوازن زاده بحث ها و تبادل نظرهای فراوان میان بخشهای کاری و باصلاحیت دولت ها است. متخصصین بودجه به این باورند به هر اندازه که بودجه ملی از سوی مقام ها نقد و بررسی گردد به همان اندازه بودجه ملی شفاف و متوازن به دست می آید. قرار است بودجه ی ملی افغانستان به زودی پس از تعدیل برخی از موارد از سوی شورای ملی افغانستان به تصویب برسد.
بودجه ملی، یک وسیله برای تطبیق پالیسیها و اولویت های دولت می باشد، که عبارت است از عواید و مصارف پیشبینی شده ادارات دولتی در جریان یک سال مالی. در افغانستان بودجه ملی شامل دو بخش بودجه عادی و انکشافی است.
بودجه عادی برای مصارف عادی مانند دستمزدها، معاشات کارمندان دولتی، هزینه های عادی وزارتخانه ها است و بودجه انکشافی برای پروژه های انکشافی است که توسط حکومت تطبیق میگردد و شامل دو بخش اختیاری و غیر اختیاری است، در بودجه اختیاری پول نزد حکومت موجود است وحکومت تصمیم میگیرد که در کجا و کی مصرف شود اما در بودجه غیر اختیاری پول نزد دونرها است و آنها تصمیم میگیرند که پول در کجا مصرف شود.
مجموع بودجه ملی برای سال ۱۳۹۳ بالغ به ۴۴۴.۱۹۲ میلیارد افغانی پیشبینی شده است، که در حدود ۳۶ فیصد تولیدات ناخالص داخلی را تشکیل میدهد. بودجه عادی سال مالی ۱۳۹۳ در حدود ۲۷۵.۷۵۰ میلیارد افغانی شده و بودجه انکشافی سال مالی ۱۳۹۳ در حدود ۱۶۸.۴۴۲ میلیارد تخمین گردیده است.
چرا در بودجه ملی به سکتورهای زیربنایی و زراعت کمتر توجه صورت گرفته است؟
مطابق به بودجه انکشافی ۱۳۹۳ بر روی پروژه های زیربنایی و برنامه های زراعتی توجه صورت گرفته شده و در صدر اولویت های حکومت قراردارد، در بودجه انکشافی ۱۳۹۳، سکتور زیربنایی و منابع طبیعی ۳۶%، سکتور زراعت و انکشاف دهات ۲۱ %، معارف ۱۳%، صحت ۹%، امنیت ۷% ، بیشترین سهم را دارند.
این فیصدی ها در بودجه انکشافی نشان دهنده آن است که در بودجه انکشافی ۱۳۹۳ حکومت بر روی سکتورهای زیربنا، زراعت، معارف، صحت و امنیت توجه جدی نموده است.( سند بودجه ملی سال مالی ۱۳۹۳ )
چرا ۶۴ فیصد بودجه عادی برای سکتور امنیت اختصاص داده شده؟
خوشبختانه نهاد های امنیتی کشور در حال رشد و توسعه هستند و روز به روز انکشاف می یابند، انتقال مسئولیت های امنیتی از سوی نیروهای خارجی به نیروهای داخلی مصارف امنیتی بالا رفته است، در گذشته این مصارف از خارج از بودجه به مصرف میرسید، اما حالا از طریق بودجه ملی به مصرف میرسد به همین دلیل است که فیصدی سکتور امنیت در بودجه ملی سال ۱۳۹۳ بالا رفته است، همچنین تأمین امنیت انتخابات سال ۱۳۹۳ که کاملا به دوش نیروهای کشور است، فشارهای مالی را در بودجه سال مالی ۱۳۹۳ متحمل شده است به همین صورت، دولت یک سلسه اقداماتی را در طرح بودجه ۱۳۹۳ روی دست گرفته تا از بروز خطرات جدی و غیر قابل پیش بینی جلوگیری شود.
چرا بسیاری از پروژه ها تکراری هستند؟
به دلیل اینکه مراحل داوطلبی بسیاری از پروژه های انکشافی در حال تکمیل شدن است و کار عملی بسیاری از پروژه ها از سال گذشته تا حال جریان دارد و همچنان بسیاری از پروژه ها در حال تطبیق شدن هستند، و دلیل اینکه حکومت بر تطبیق این پروژه تاکید دارد این است که جزو برنامه های دارای اولویت حکومت است.
چرا توازن در بین بودجه ولایات وجود ندارد؟
در پروژه های کلان ملی توازن، مطرح شده نمی تواند؛ زیرا که بر مبنای ضرورت یک پروژه در یک منطقه خاص ساخته می شود، برای مثال: پروژه خط آهن را نمیتوان در ولایتی که با هیچ کشور هم سرحد نیست و قابلیت آن را ندارد ساخت. اما بنابر مسوده بودجه سال مالی ۱۳۹۳ توازن در پروژه های خدماتی در تمام ولایات صورت گرفته شده، حتی در ولایات کمتر انکشاف یافته سه میلیون دالر اختصاص داده شده است.
چرا پول های هنگفت در کودهای احتیاطی است؟
کودهای احتیاطی، کودهایی هستند که در حالات اضطراری و حوادث به مصرف می رسند، و دلیل اینکه پول بعضی از برنامه ها و پروژه در کود احتیاطی هست این است که پول فقط در همان بخش به مصرف برسد و بودجه برای تطبیق برنامه رتب و معاشات، فقط در همین بخش به مصرف برسد.
بر حسب پرنسیب بین المللی، قرضه های خارجی بر بنیاد توافقنامه بین ممالک قرضه دهنده و جمهوری اسلامی افغانستان تنظیم میگردد. در توافقنامه ها تذکر میرود که قرضه به شرایط سهل و طویل المدت، و کدام بخشها به مصرف برسد، و کشورهای قرضه دهنده درمورد پروژه باید بداند که مقدار پولی که به قرض می دهد در کدام پروژه ها به مصرف میرسد.
بادرنظرداشت اینکه سال مالی ۱۳۹۳ در ختم مرحله انتقال و اوایل دهه تحول قرار دارد، یکی از سالهای نهایت مهم و پر فشار مالی برای دولت افغانستان پیشبینی می گردد، وکلای پارلمان به جای برخورد سلیقه ای با این موضوع باید بر روی شرایط فعلی کشور که انتخابات می تواند مهمترین رویداد در این سال باشد، توجه کنند و تصمیم را آنگونه بگیرند که به صلاح مملکت است.
تصویب زودتر بودجه نشان دهنده این است که بر روی تطبیق پالیسی ها و اولویت های دولت توجه می شود، تا یک کشور خودکفا و با ثبات را داشته باشیم.
رضا میرزایی- ارسالی به خبرگزاری جمهور