حقانی و قندهار؛ انتظار برای انفجار

سراج الدین حقانی از رهبر طالبان فاصله گرفته است. از منصب خود در وزارت داخله نیز فاصله گرفته است. از کابل هم فاصله گرفته است. این فاصله گرفتن ها سه دلیل دارد. دلیل اول اینست که از رهبر طالبان و از سیستم و ساختار هبت الله ناراضی است. دلیل دوم اینست که جان و امنیت وی به شدت توسط حلقه قندهاریِ قدرت در خطر است. او از ترس ترورشدن، به ساحت قدرت هبت الله و به قندهار وارد نمی شود. دلیل سوم اینست که وی حالا وزارت داخله را برای خودش کوچک می داند و تصمیم دارد از محدودیت های وزارت داخله، بیرون شود.

این محدودیت زمانی بیشتر فهم می شود که اولاً صلاحیت صدرابراهیم بعنوان دست نشانده هبت الله در وزارت داخله در بسا موارد فراتر از اختیارات سراج الدین است و ثانیاً مقامِ سراج الدین با اِعمال نفوذ صدر ابراهیم و احکام و امضای هبت الله، تبدیل به یک مقام تشریفاتی شده است.

سابقه سراج الدین حقانی و موقعیت فعلی اش را اگر بررسی کنیم بهتر می فهمیم که گپ چیست. سراج الدین حقانی قدرتمندترین ماشین جنگی طالبان بود؛ بعد از رهبرشدن هبت الله او معاون طالبان شد. به او لقب خلیفه دادند. قبل از ایجاد و درز اختلافات، هبت الله او را مناسب ترین فرد برای رهبری طالبان می دانست. بزرگترین گروه انتحاری دنیا را در اختیار دارد، رابطه ناگسستنی با القاعده دارد، رابطه نزدیکی با تروریست های شامات دارد، زبده ترین نیروی جنگی بنام قطعه بدری را در اختیار دارد. تحت توجه امریکا قرار دارد؛ برای امریکا مهم بود که برای سرش جایزه تعیین کردند و برای امریکا مهم است که جایزه را از سرش برداشته اند.

حالا برای خلیفه سراج الدین حقانی قابل تحمل نیست که زیر سایه صدرابراهیم باشد. علاوه بر این، رهبر طالبان نیز اخیراً دست شبکه حقانی را از حاکمیت کوتاه کرده و حتی کمر به حذف فیزیکی خلیفه سراج الدین بسته است. در همین گیر و دار، امریکا علاوه بر اینکه جایزه را از سر سراج حقانی برداشت؛ جوایز بر سر عبدالعزیز حقانی و یحیی حقانی دوتن از خطرناکترین عناصر شبکه حقانی را نیز حذف نمود.
 
سراج الدین حالا در ولایات مشرقی به سر می برد. با آنکه بنابر فراخوان هبت الله جهت تشکیل نشست مهم امنیتی به قندهار خواسته شده بود اما از ترس کشته شدن، به قندهار نرفت. هرچند که او از هبت الله و فرماندهان وفادار به او دوری می کند اما ارتباط خود را با سایر رهبران طالبان مخالف هبت الله حفظ کرده است؛ با ملابرادر، ملایعقوب، ملاوثیق و حتی تاجمیر جواد. او ارتباط خود را با حامیان بین المللی خود نیز دارد؛ سعودی ها و اماراتی ها و فراتر از آنها سازمان اطلاعات مرکزی امریکا (سیا). انگار پشت خود را به کوه می بیند. او اکنون به عنوان مهره مهم یک پازل است که امریکا گرداننده اصلی آن می باشد.
 
سراج الدین برای تلافی حذف شدنش از قدرت طالبانی، اکنون دست به تحرکاتی زده که اصلا برای رهبری قندهاریِ طالبان قابل پذیرش نیست. سراج الدین در تقابل با هبت الله سخن می گوید. از تمرکز قدرت انتقاد می کند، از مسدودماندن مکاتب دخترانه ناراحتی می کند، با رهبران سیاسی- جهادی تماس برقرار می کند، برای خودش از میان بزرگان طالبان، یک تیم می سازد، به شمال شرق سفر می کند و اهمیتی به منصبِ وزارت نمی دهد و حاضر نمی شود به قندهار برود.
 
هرچند عناصر مهمی از طالبان در تقابل با رهبری هبت الله قرار گرفته اند، اما به نظر می رسد که سراج الدین حقانی فراتر از همه مطرح می باشد. چون او هم نیرو دارد، هم جغرافیا دارد، هم بخش بزرگی از طالبان پشت سر او ایستاده اند و هم سیاسیونی همچون حامد کرزی به نفع او تلاش دارند. البته عنصر مهم دیگر که مخالف هبت الله است، ملا برادر است که طرف قرارداد امریکاست اما او نیرو و جنگجو و آزادی عمل ندارد. ملایعقوب شیمه یا جُربُزه ندارد. این سه تن در کنار هم می تواند سه ضلع قدرت درون طالبانی را شکل بدهند: سراج الدین قدرت نظامی، ملابرادر قدرت سیاسی و ملایعقوب مشروعیت درونی.

اما آنها بدون حمایت عملی امریکا، ریسک اقدام علیه هبت الله را نمی پذیرند. برهمین اساس سفر اخیر هیئت امریکایی در معیت زلمی خلیلزاد به کابل مهم است. گفته می شود این هیئت، سفر مخفیانه ای به قندهار هم داشته اند. این می تواند اتمام حجت با قندهار باشد همراه با یک پیام واضح به ملا هبت الله؛ و حذف جوایز از سر رهبران شبکه حقانی.
حالا به نظر می رسد که همه چیز بستگی به تصمیم قندهار و امریکا دارد. سراج الدین حقانی، دست به ماشه، منتظر است؛ جنگجوی زورمندی که افسارش بر دست سازمان سیا افتاده است.
 
سیدجواد حجت - خبرگزاری جمهور