اخیراٌ گروهی با مطرح کردن بحث منافع ملی، آگاهانه یا نا آگاهانه آب به آسیاب طالبان می ریزند و در واقع رفتارهای ناپخته این گروه دجال را توجیه و به گونه ای با طلبه ها همنوایی نشان می دهند. در حالیکه رفتارهای طالبان کوچکترین پیوندی با منافع ملی ما ندارد. بنابراین نمیشود گفت که طالبان با بستن آب به روی ایران و ندادن حقابه آن کشور در راستای مصالح و منافع ملی گام برداشته اند.
سیاست خارجی خردورزانه مستلزم داشتن روابط نیک و حسن همجواری با همسایگان است، نه با فتنه انگیزی و هنگامه برپایی. در این حال هنگام بررسی بحران آبی باید به چند نکته توجه داشت:
۱. طالبان اساسا نه منافع ملی را می شناسند و نه هم با مقوله ای به نام ملت آشنا هستند و گیریم که آشنا هم باشند، آن را نمی پذیرند و به جای آن به مقوله امت تاکید دارند.
۲. دو دیگر، طالبان هیچگاهی در راستای منافع ملی کشور گام برنداشته اند و با توجه به ماهیت ارتجاعی و قرون وسطایی خویش پیوسته در ضدیت با منافع ملی و مغایر آن عمل کرده اند. روشن است تنها یک دولت فراگیر ملی که نماینده همه مردم باشد و از مشروعیت ملی و بین المللی برخوردار باشد، میتواند از منافع ملی کشور پاسداری کند، نه اجیران پاکستان.
۳. در حالی که کشور در اشغال پاکستان قرار دارد و طالبان هم سپاهیان اجیر آی اس آی اند، چگونه می توانند در راستای منافع ملی گام بردارند؟
۴. طالبان بدون اجازه آی اس آی آب هم آشامیده نمی توانند. بنابراین، در آفریدن فتنه آبی به دستور اسلام آباد عمل میکنند. نه این که پخپل سر کاری بکنند. این که چرا پاکستان می خواهد حق آبه ایران را ندهد و چگونه می خواهد باجگیری کند، سخن دیگری است که به آن خواهیم پرداخت.
۵. طالبان بار اول که در قدرت بودند، چند سال آزگار آب را به روی ایران بستند که در نتیجه فاجعه خشکیدن هامون هیرمند رخ داد. دلیلی ندارد که این بار بازهم مانند گذشته آب را باز کنند. ایرانی ها می گویند که امسال تنها ۲۸ میلیون متر مکعب آب دریافت داشته اند. این در حالی است که سال گذشته هم حقابه خود را دریافت نکرده بودند. طالبان امسال ۱.۵ میلیارد متر مکعب آب را به گود زره منحرف ساختند. حال ادعا دارند که آبی ندارند که به ایران بدهند.
۶. طالب ها به دستور پاکستان به جای دادن حقابه ایران، آب هلمند را به گودال زره/ گود زره منحرف می سازند. این گود در همسایگی مرز پاکستان قرار دارد. با سرازیر ساختن میلیاردها متر مکعب آب به این گودال عملا آب به دسترس پاکستان گذاشته می شود. چون آب عملا جذب زمین شده، آیینه آرتیز یانی را بالا می برد. پاکستان با بهره گیری از این وضعیت چندین چاه عمیق در امتداد مرز با افعانستان حفر کرده است و عملا از این آب بهره می گیرد. از سوی دیگر خود طالبان هم از آب برای آبیاری کشتزارهای تریاک بهره می گیرند.
۷. طالبان در حرف خود را به عملی کردن قرارداد ۱۳۵۱ میان هویدا و داکتر شفیق پابند می دانند. اما در عمل دروغ میگویند و با بهانه واهی نبود آب، از دادن حقابه ایران خودداری می کنند. این در حالی است که امسال میزان بارندگی نسبت به سال گذشته ۱۹ درصد بالا رفته است و تصاویر ماهواره ای نشان می دهند که کاسه بند کجکی پُر است.
۸. بند کمال خان که به دستور باداران غنی توسط مهندسان ترکی ساخته شده بود، با اهداف و مقاصد خیرخواهانه به منظور کنترل و مدیریت آب نه بلکه به منظور جلوگیری از دادن حقابه کامل ایران و منحرف ساختن آب به سوی بیابان و رود خشک به سوی گود زره ساخته شده بود. بند به گونه ای ساخته شده است که هرگاه ۲۴ ساعت هم دریچه های آن باز باشد، بیشتر از ۳۰۰ میلیون متر مکعب در سال نمیتواند آب را به سوی مرز ایران سرازیر کند. تازه بخشی از آب از بند تا مرز ایران برای مقاصد کشاورزی و آبیاری بهره برداری می شود. یعنی رژیم طالبان مانند رژیم غنی در اندیشه دادن حقابه ایران نیست، بلکه می خواهد از آب در برابر ایران همچون یک ابزار فشار و باجگیری و اخاذی کار بگیرد.
۹. این در حالی است که سالانه ده ها میلیارد متر مکعب آب ما از طریق آمو و رود کابل وارد کشورهای آسیای میانه و پاکستان می شود. ولی توجه طالبان فقط متوجه ایران است. چنانچه رژیم غنی هم همه پروژه های بندسازی خود را متوجه مرز ایران ساخته بود. هیچکدام اینها تصادفی نیست بلکه برنامه ریزی شده است.
۱۰. اکنون می بينيم که پاکستان که در پشت پرده، کیان امور طالبان را در دست دارد، چه اهدافی را دنبال می کنند:
یکی از اهداف پاکستان این است که طالبان را با ایران درگیر بسازد و سپس خود به عنوان میانجی وارد کارزار شود و حسابی از ایران باج بگیرد. زیرا طالبان به دستور آی اس آی کوتاه نخواهند آمد. در نتیجه چالش با گذشت هر روز بیشتر و بیشتر می شود و خطر اینکه به یک تنش مبدل شود، بسیار بالا است.
با توجه به اینکه طالبان فاقد مشروعیت بین المللی اند، روشن است که ایران نمیتواند از طالبان به سازمان ملل شکایت کند. سازمان ملل با طالبان روابط ندارد.
در اوضاع و احوال کنونی پاکستان تنها کشوری است که می تواند میانجیگری کند. در تهران هم نیک می دانند که برای گشودن گره کور کار باید به اسلام آباد مراجعه کنند. می دانیم که پاکستان در برنامه دارد در آینده نزدیک واردات گاز از طریق لوله رسانایی صلح از ایران را آغاز کند. به رغم آن که ایران برای فروش گاز به پاکستان تخفیف چشمگیری به این کشور داده است، اسلام آباد می کوشد با دادن آب افغانستان به ایران، تخفیف بیشتری در بهای گاز وارداتی به دست بیاورد. همچنین طالبان با ایران قرارداد خرید برق دارد. از همین رو می کوشد از برگ برنده طالبان در چانه زنی ها در برابر ایران بهره گیری کند.
گذشته از این ها پاکستان با تیره ساختن روابط طالبان با ایران می خواهد برای کشورهای عربی و فرامنطقه ای خوش خدمتی کند و جریان دالر را به سوی پاکستان کما فی السابق نگهدارد.
پاکستان برای کنترل طالبان می کوشد پیوسته این گروه را با ایران و دیگر کشورها درگیر بسازد. هدف غایی پاکستان دستیابی به کانسارهای سرشار افعانستان است. اسلام آباد تنها با کنترل طالبان میتواند به این مهم دست یابد. در واقع پاکستان با اشغال افعانستان خود را قیم طالبان ساخته و به نمایندگی از افعانستان با هر کشوری که دلش خواست معادن افعانستان را معامله می کند.
در پایان باید گفت که ما به دولتی نیاز داریم که در عرصه سیاست خارجی یک دولت مسئول باشد و به همه تعهدات خود چه در قبال جامعه جهانی و چه کنوانسیون های بین المللی و چه هم به تعهدات در قبال کشورهای همسایه پابند باشد و عمل کند.
ما با ایران قرارداد داریم و باید حقابه آن کشور را بدهیم. روشن است که اوضاع نسبت به ۱۳۵۱ یا ۱۹۷۳ بسیار تفاوت کرده است. سیاره زمین گرمتر شده است، نفوس افزایش یافته، مصرف آب بالا رفته، و بارندگی کم شده است. بنابراین به وارد آوردن ویرایش هایی در قرارداد آب هلمند نیاز است. کمااینکه باید قرارداد همانندی با پاکستان و کشورهای آسیای میانه هم بسته شود. اما برای این کار بایسته است تا دولت مشروع و مسئولی روی کار آید. حالا هر قراردادی که با طالبان بسته شود، فاقد پایگاه حقوقی است. زیرا رژیم طالب مشروعیت ندارد.
اکنون طالبان همچون ابزار دست پاکستان و دیگر بیگانگان عمل می کنند. طالبان، در واقع نه تنها روابط گرمی با تهران ندارند، بلکه با گذشت زمان روابط شان با دیگر کشورهای همسایه هم تیره می شود.
اوضاع به گونه خطرناکی به سوی بحران پیش می رود. تولید و قاچاق مواد مخدر به گونه سرسام آوری افزایش یافته است. از سوی دیگر سیل جنگجویان دهشت افگن از کشورهای عربی به گستره شمال خاوری ما روان است و شمار آن ها به هفت هزار نفر رسیده است. چندی پیش رئیس جمهور ازبیکستان اعلام کرد که کشورهای منطقه باید در قبال طالبان سیاست های هماهنگی را پیش ببرند و موضعگیری های مشترکی داشته باشند.
کشورهای منطقه از طالبان می خواهند که هر چه سریعتر در کابل یک دولت فراگیر را روی کار بیاورند. اما طالبان که معنای دولت فراگیر را نمی دانند، چنین می پندارند که با تقسیم فیزیکی قدرت می توانند ادعای داشتن دولت فراگیر کنند...
اگر طالبان در رفتارهای خود بازنگری نکنند، کشور و مردم زیان های بسیاری خواهند دید. تیرگی روابط با کشورهای همسایه میتواند پیامدهای بسیار سهمگینی برای کشور داشته باشد.
به هر رو، در بحران آبی کنونی ایستادن در کنار طالبان با سر دادن شعارهای میهن پرستانه، بدون داشتن آگاهی دقیق از تاریخ و پس منظر مساله و باریکی های هایدروپولیتیک منطقه و پیچیدگی روابط با ایران و دیگر همسایگان، کار خطایی است.
باید نیک دانست که به زودی طالبان فتنه های دیگری را در حوزه رودهای آمو و فراه رود چاق خواهند کرد.
دشواری در این است که طالبان با ساختن پروژه های آبرسانی ناقلینی را از آن سوی مرز دیورند می آورند و در زمین های نو جابجا می کنند. در نتیجه هم بافتار تباری مناطق دستخوش پیچیدگی می شود، هم زمینه برای رخنه تروریسم و اسلامگرایی تند و افراطی فراهم می گردد و هم کشت و تولید مواد مخدر بالا می رود. در نتیجه اعتیاد هم در داخل کشور و هم در کشورهای همسایه بالا می رود.
یعنی طالبان با راه اندازی پروژه های آبیاری و آبرسانی هدف ساخت و ساز و آبادانی کشور را ندارند. بلکه برعکس اهداف شوم و اهریمنی را در سر می پرورانند. روشن است که هزینه چنین پروژه هایی را برخی کشور های دیگر برای اهداف و مقاصد خود می پردازند.
شایان یادآوری است که پس از بازدید ملا یعقوب، وزیر دفاع طالبان از امارات و بازدید نخست وزیر و رییس سازمان اطلاعات و امنیت قطر از قندهار ناگهانی مناسبات ایران و رژیم طالبان رو به تیرگی نهاده است.
نویسنده: دکتر عزیز آرینفر
