تقسیم جهان به سبک جنگ سرد/ دغدغه دبیر کل چقدر جدی است؟

آنتونیو گوترش دبیر کل سازمان ملل متحد از کشورهای گروه 7 خواست از تقسیم جهان به بلوک هایی به سبک جنگ سرد که یا با آمریکا و یا با چین همسو هستند خود داری کنند.

همزمان با دیدار رهبران کشورهای گروه 7 از جمله کانادا، فرانسه، آلمان، ایتالیا، ژاپن، انگلیس و آمریکا در شهر هیروشیما؛آنتونیو گوترش دبیر کل سازمان ملل متحد از کشورهای این گروه و چین خواستار همکاری و گفتگوهای فعال درباره تغییرات اقلیمی، توسعه و حل چالش های جهانی بخصوص بحران اوکراین و تایوان شد. وی افزود" من معتقدم که جلوگیری از تقسیم جهان به  دو قسمت بسیار مهم است و همچنین پل هایی برای مذاکرات جدی الزامی می باشد.

در حالی که گوترش پیرامون مسئله تقسیم جهان اظهار نظر کرد و بارها نسبت به آن هشدار داد بیانیه مشترک رهبران گروه که روز جمعه منتشر شد به این مسئله" تقسیم" دامن می زند.

این رهبران در بیانیه مشترک روسیه را به لفاظی های هسته ای غیر مسئولانه متهم و مدرن سازی زرادخانه هسته ای چین را یک نگرانی برای "امنیت جهانی ومنطقه ای" توصیف کرده اند.

کشورهای گروه 7 با هر گونه تلاش یک جانبه برای تغییر وضعیت مناطق هر نقطه از جهان با توسل به زور مخالفت کرده و از تشدید تلاش هایشان در زمینه عدم اشاعه هسته ای جهان در راستای جهانی بدون تسلیحات هسته ای صحبت کرده اند.
در ضمن اعضای این گروه گفته اند که تمام تحرکات چین در دریای جنوبی چین را زیر نظر دارند و مخالفت خود را با هر گونه ادعای توسعه طلبانه در دریای چین جنوبی و نظامی سازی منطقه اعلام کرده اند. 

همچنین رهبران گروه 7 ضمن محکوم کردن اقدامات روسیه؛ بر پشتیبانی تزلزل ناپذیر خود به اوکراین تاکید کردند. آنها در ادامه از چین خواستند روسیه را برای متوقف ساختن تجاوز نظامی خود تحت فشار قرار دهد تا بدون قید و شرط سربازانش را را از اوکراین خارج کند.

سرعت تحولات جهانی بخصوص بعد از حمله روسیه به اوکراین شتاب سرسام آوری به خود می گیرد. شاید بتوان گفت با حمله روسیه به اوکراین و نگرانی از تشدید بحران تایوان جهان شاهد تغییرات عمده در نظم ژئوپلتیکی خواهد بود. 

نگرانی دبیر کل سازمان ملل نسبت  به تقسیم جهان هم ناشی از همین صف بندی های جدید بعد از جنگ اوکراین و بحران تایوان است. زیرا چنین صف بندی هایی جهان را آبستن جنگ سرددیگری می کند که با تشکیل بلوک های جدید قدرت امکان درگیری منطقه ای و بین المللی را بیش از پیش می سازد.

سرگئی لاورف وزیر خارجه روسیه در واکنش به بیانیه گروه 7  تصمیمات این گروه را با هدف مهار دوگانه  روسیه و چین دانست. لاوروف در ادامه گفت: "روند غربی" به صورتی که سیاست خارجی روسیه می شناخت خودش کاملا پایان یافته است و روسیه وارد مرحله رویارویی شدید با بلوک متخاصم متشکل از آمریکا و ناتو شده است.
جوزپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با اذعان به صف بندی جدید در عرصه بین الملل گفته بود" در حال حاضر ما به یک جهان چند قطبی بی نظم تبدیل شده ایم که در آن همه چیز یک سلاح به شمار می رود: انرژی، داده ها، زیر ساخت ها و هم چنین مهاجرت". واقعیت این است که جنگ اوکراین بار دیگر اهمیت ژئوپلتیک را آشکار کرد. اما در پایان دوبرنده خواهد داشت: چین و آمریکا.

آگاته دمارایس اقتصاد دادن و کارشناس تحریم با توجه به جنگ اوکراین و نقش و صف بندی های کشورها در آن به صراحت یادآور شد که" به وضوح دو بلوک داریم یک آمریکایی و دیگری چینی به همراه متحدانش" صف بندی های این چنینی خبر بدی برای نظام بین المللی است که از قبل دچار بی ثباتی و تشتت شده است. تشدید یک جنگ و بروز صف بندی برای بروز جنگهای بیشتر. در این فرایند بیش از هر چیزی زبان، فرهنگ و روابط بین الملل آسیب خواهد دید. ادبیاتی از این دست که" ما تا آخر مبازه خواهیم کرد" "تا هر زمان که طول بکشد" به شعار دستگاههای امنیتی غرب تبدیل شده اند که به نظر می رسد این دستگاهها عواقب آنرا برای رسیدن به "نظم" مورد نظر خویش عملا نادیده می گیرند.

اصرار آمریکا از 2008 برای گسترش مرزهای ائتلاف ناتو تا مرزهای روسیه برای رویکرد " ترویج دموکراسی" و نادیده گرفتن عملی سیاست " چین واحد"  نشان می دهد که رهبری آمریکا چقدر برای جهان فاجعه بار بوده است.

ماهاتیر محمد نخست وزیر سابق مالزی در مصاحبه با روزنامه گلوبال تایمز می گوید که مقامات آمریکا با کمک به ظهور دو بلوک متخاصم، بشریت را به سمت یک جنگ جهانی سوق می دهد." آمریکا با ترغیب کشورهای دیگر برای پیوستن به اقدام علیه روسیه تلاش خواهد کرد. روسیه هم مجبور می شود کشورهای دوست که از آن حمایت کند، پیدا کند در نتیجه رویارویی میان بلوک شرقی و بلوک غربی رخ خواهد داد و این تشدید خواهد شد و تبدیل به یک جنگ جهانی می شود"

جدای از احتمال  و عدم احتمال وقوع جنگ در شرایط کنونی؛ آنچه بیش از همه بر اثر تحولات منطقه ای بخصوص بعد از بحران اوکراین و تایوان در نظم بین المللی مشهود است ظهور دو بلوک قدرت جهانی است. چین و آمریکا.

درست است که  کارشناسان سیاسی و نظامی با توجه به درهم تنیدگی منافع اقتصادی هر دو قدرت؛ احتمال درگیری و جنگ را بسیار ضعیف ارزیابی می کنند اما هم بیانیه گروه 7 بعد از پایان اجلاس این گروه در هیروشیما و هم واکنش کشورهای  چین و روسیه به آن نشان داد که تعارض منافع این کشورها با هم در همه عرصه ها بویژه در زمینه تغییرات اقلیمی، کاهش زرادخانه های هسته ای، جنگ اوکراین، بحران تنگه تایوان به حدی بالاست که این تعارض منافع احتمال درگیری و جنگی تمام عیار را در جهان منتفی نمی کند.   

شاید رویکرد آنتونیو گوترش و سخنان دیروزش (22 می) در مورد اصلاح ساختار شورای امنیت؛ برگرفته و ناشی از همین درک و دغدغه جهانی برای مهار معضلات کنونی حاکم بر جهان باشد. به باور دبیر کل سازمان ملل، شورای امنیت با ساختار کنونی قادر نیست بر معضلات حاکم بر دنیای کنونی رسیدگی کند زیرا این دونهاد منعکس کننده روابط قدرت در سال 1945 هستند و باید به روز شوند. به باور وی این ساختار نتوانسته در منازغات بین المللی بخصوص جنگ اوکراین وظیفه اصلی خود را به عنوان تضمین کننده امنیت جهانی انجام دهد.

دکتر سیدعلی حسینی- خبرگزاری جمهور