با توجه به ابعاد چندگانه مسئله تقسیم قدرت در آینده سیاسی افغانستان درحالی که هیئت های مذاکراتی دولت و طالبان برای تعیین چهارچوب عمومی بحث روی این مسائل در دوحه چانه زنی میکنند مانور سیاسی روز یکشنبه سران حکومت افغانستان پیام های مشخصی به طالبان، پاکستان و برخی قدرت های منطقه ای که از پروسه جاری صلح کشور رضایت کامل ندارند می فرستد.

رییس جمهور غنی در راس یک هیئت عالیرتبه دولتی به بامیان سفر کرد. دو معاون رییس جمهور، مشاور شورای امنیت ملی و سران نهادهای امنیتی وی را در این سفر همراهی می کردند. این هیئت عالیرتبه دولتی پس از ورود به بامیان در نخستین اقدام، جلسه فوق العاده امنیتی را دراین ولایت دایر نمودند، رییس جمهور غنی و معاونینش در یک تجمع مردمی صحبت کردند وسپس از جریان کار یک پروژه عمرانی (سرک دره صوف- یکه ولنگ) و پارک تفریحی بند امیر دیدن نمودند.

ترکیب هیئت عالیرتبه حکومتی که روزیکشنبه به بامیان سفر کردند بی پیشینه بود و اکثر مقام های ارشد حکومتی دراین سفر حضور داشتند، در کمتر سفر ولایتیِ فاقد مناسبت، تاکنون رییس جمهور با ترکیب مشابه از یک هیئت عالیرتبه و پرشمار دولتی از یک ولایت دیدن کرده است.

از سوی دیگر، هیئت عالی رتبه دولتی به رهبری آقای غنی محض ورود به بامیان آنچه که ارگ" جلسه فوق العاده امنیتی" میخواند را دراین ولایت دایر کردند، بر اساس معلومات ارگ اوضاع امنیتی کشور دراین جلسه بحث و بررسی شده است. برگزاری جلسه فوق العاده امنیتی در بامیان که به استثنای موارد خاص معمولا در کابل دایر میشود، درشرایطی که اخیرا اتفاق کلان امنیتی در این ولایت رخ نداده و تهدیدی از سوی مخالفین نیز گزارش نشده، سئوال برانگیز است.

عنوان کردنِ "مانور سیاسی" به این سفر ولایتی  بیشتر به واقعیت نزدیک است. این حرکت مانوری، صرفا در ارتباط با گفتگوهای جاری دوحه که قرار است آینده سیاسی و اجتماعی افغانستان را رقم بزند میتواند معنا پیدا کند.
این روزها هیئت های مذاکراتی دولت افغانستان و طالبان در دوحه سرگرم رایزنی برای نهایی کردن کارشیوه‌ِی گفتگوهای آتی صلح اند. با گذشت بیش از یک هفته، دو جانب اکثر مواردی مندرج درکارشیوه گفت وگوهای آتی را نهایی کرده اند اما گفته میشود حداقل در دومورد تاکنون به نتیجه نرسیده اند. بر اساس معلومات منابع، طالبان دریک مورد ازمسائل مورد بحث درکارشیوه مذاکرات، تاکید دارند که گفت وگوهای آتی صلح باید برمبنای فقه حنفی به پیش برده شود و مذهب جعفری و سایر مذاهب به حیث یک مورد جنبی وحاشیه ای زیرنام( اقلیت های مذهبی) در کارشیوه گفتگوهای آینده گنجانده شود؛ امری که گفته میشود هیئت حکومت افغانستان به گونه یکدست با آن مخالفت کرده و برای تغییر دیدگاه طالبان دراین خصوص تلاش می ورزند.

رویکرد مذکور که از انحصار طلبی محض حکایت دارد باتوجه به تجربه تلخ این چنینی در زمان فعالیت تنظیمات جهادی می تواند یکی ازمهمترین عوامل بروز فجایع و مصیبت های آتی باشد.
از سوی دیگر، حامیان خارجی طالبان در جریان گفتگوهای جاری صلح درپی تعدیل و تغییر مناسبات قدرت در افغانستان هستند. یک رسانه  هندی اخیرا بازگشت طالبان به صحنه سیاست افغانستان را " بازگشت وحشت" توصیف کرده بود و به تازگی محمدرضا بهرامی سفیر پیشین ایران در کابل در یک مقاله‌ی مفصل، گفتگوهای جاری صلح در دوحه قطر را سازوکاری برای تغییر ساز وبرگ قدرت در کابل و مناسبات اجتماعی ومذهبی در افغانستان توصیف کرده است.

 دو توصیف یاد شده از روند جاری صلح افغانستان از سوی دو مجرای رسانه ای و دیپلماتیک هند وایران که در حقیقت حامیان خارجی برخی طرف های داخلی صلح کشور تلقی میشوند، این حقیقت را میرساند که موازنه قدرت منطقه ای در آینده سیاسی افغانستان نیز تلاش میشود در گیر ودار گفتگوهای آتی صلح به هم بخورد.
از یک زاویه دیگر اگر به موقف اخیر طالبان در نشست دوحه نگاه کنیم، اصرار این گروه در کمرنگ ساختن نقش جمعیت تشیع افغانستان، فعلا در گفتگوهای صلح و بعدا در تقسیم قدرت و تعیین مناسبات اجتماعی میتواند تلاشی برای کمرنگ کردن نقش ایران در آینده سیاسی افغانستان تلقی شود. ایران در دهه هفتاد با حمایت ازحزب وحدت که مهمترین محور سیاسی شیعیان افغانستان به شمار میرفت عملا در نزاع قدرت در افغانستان دخیل شد و اگر کشمکش برای تسلط برمنابع قدرت در آینده اوج بگیرد نیز به نظر میرسد این کشور بر اساس همین فرمول سیاسی دراین نزاع دخیل خواهد شد.

در این بین اما ایالات متحده امریکا که مهمترین تسهیل کننده گفتگوهای مستقیم دولت افغانستان و طالبان تلقی میشود ممکن است از موقف طالبان حمایت کرده و در جهت کمرنگ شدن نقش گروه های قومی، مذهبی و زبانی که از نظر تقسیم بندی های جمعیتی متحدین ایران تلقی میشوند، در ساختار آینده سیاسی افغانستان گام بردارد.
 علیرغم آتش‌بس خاموش ایران و امریکا در جریان 19 سال گذشته در افغانستان کوچکترین تلاش از یک جانب برای کمرنگ کردن نقش دیگری در مناسبات آینده قدرت دراین کشور میتواند پروسه صلح را به محل رقابت این دو قدرت رقیب بدل کند.

با توجه به ابعاد چندگانه مسئله تقسیم قدرت در آینده سیاسی افغانستان درحالی که هیئت های مذاکراتی دولت و طالبان برای تعیین چهارچوب عمومی بحث روی این مسائل در دوحه چانه زنی میکنند مانور سیاسی  روز یکشنبه سران حکومت افغانستان پیام های مشخصی به طالبان، پاکستان و برخی قدرت های منطقه ای که از پروسه جاری صلح کشور رضایت کامل ندارند می فرستد.

این مانور سیاسی در بامیان که نماد قدرت و سیاست افغانستان مرکزی است در شرایطی که طالبان وحامیان خارجی این گروه تلاش دارد نقش مردم مناطق مرکزی را در مناسبات سیاسی آینده افغانستان کمرنگ سازد به طرفهای یادشده روند صلح بازگو میکند که انگشت گذاشتن روی تقسیم بندی های مذهبی و جمعیتی و پیشرفتن با رویکرد حذفی در مذاکرات صلح از ریشه ناکام است و راه صلح را هموار نمیکند.

آنگونه که هیئت مذاکره کننده دولت در قطر به گونه یکدست تلاش دارد طالبان را به کنار گذاشتن رویکرد حذفی درجریان گفتگوهای صلح وادار کند، سران دولت در یک مانور سیاسی در بامیان یادآوری میکنند که همزیستی مسالمت آمیز گروه های مختلف اجتماعی در افغانستان صرفا با کنار گذاشتن رویکرد حذفی و پذیرش کثرتگرایی اجتماعی در آینده سیاسی کشور ممکن و میسر خواهد شد؛ درغیر صورت جمهوریت پایگاه گروه های مختلف قومی و مذهبی افغانستان است و این نظام با رویکرد های حذفی کنار نخواهد آمد.

عبدالجلیل سروش - روزنامه نگار