مصائب مهاجرت و وظیفه دولت

اشرف غنی؛ رییس جمهوری بار دیگر به وزارت خارجه دستور داده که رویداد آتش‌سوزی موتر حامل پناهجویان در ولایت یزد ایران را جداً از طریق مراجع دیپلماتیک پیگیری کند.
 
دو روز پیش اعلام شد که مقام‌های یزد ایران تیراندازی بر موتر حامل مهاجران افغان از سوی پولیس این ولایت را پذیرفته و وعده داده‌اند تا مسببان این رویداد به قانون سپرده شوند.

در اعلامیه وزارت خارجه آمده است که مقام‌های ولایت یزد ایران در دیدار با غبدالغفور لیوال؛ سفیر افغانستان در تهران، ضمن پذیرفتن تیراندازی نیروهای پولیس ایران بر موتر حامل اتباع افغان، اطمینان داده‌اند که مسببین حادثه، مورد پیگرد قانونی قرار می‌گیرند.

وزارت خارجه گفته بود که سفیر افغانستان در تهران ضمن دیدار با مجروحین و نجات یافتگان حادثه از نزدیک، به نگرانی‌ و صحبت‌های آنان گوش فراداده، کمک و حمایت‌های لازم را ارائه کرده است.

این رویداد در حالی اتفاق افتاده که هنوز حادثه به دریا انداختن شماری از پناهجویان توسط مرزبانان ایرانی، میان افغانستان و ایران حل نشده است.

مصایب مهاجران و پناهجویان افغان در ایران و سایر کشورهای جهان، بی پایان است؛ زیرا تا مهاجرت و بی پناهی و آوارگی و بی وطنی و فرار ناگزیر از سرزمین مادری هست، این مصایب مرگبار هم هستند.

در این میان، صرف نظر از اینکه سیاست های مهاجرتی کشورهای میزبان تا چه میزان ظالمانه و ناعادلانه است، دولت افغانستان به عنوان حامی و نماینده مردم نیز وظایف و مسئولیت هایی دارد که باید به آن عمل کند.

نخستین مساله در این زمینه این است که فضای زندگی و کار اشتغال و امنیت و معیشت در داخل کشور، بهبود یابد تا دست کم افراد کمتری مجبور شوند علیرغم خطرات جانی، خود را به دست قاچاقچیان انسان بسپارند تا در نهایت یا در دریا جان ببازند یا در کنار جاده آتش بگیرند و یا از بی آبی بسوزند!

دولت در طول ۲۰ سال گذشته، مثل همه عرصه های دیگر، گام های مؤثری برای مهار مهاجرت های سیل آسای افغان ها به مثابه بی وطن ترین جمعیت جهان، برنداشته است. ناامنی و فساد و فقدان کار و معیشت و آینده ای قابل اطمینان هم از دیگر مواردی بوده که مثل گذشته همچنان وجود دارد و چه بسا بیشتر و بدتر شده است.

اشرف غنی؛ رییس جمهوری بارها تأکید کرده است که افغانستان بدون مهاجرانی که در بیرون از کشور به سر می برند، کامل نیست و بازگشت مهاجران، بخشی از برنامه های بلندمدت او برای ایجاد تغییرات بنیادین در افغانستان بوده است. این نشانگر آن است که رییس جمهوری حساسیت و اهمیت معضل مهاجرت و آسیب های مصیبت بار آن را درک می کند و پایان دادن به این معضل، بخشی از برنامه های استراتژيک اوست؛ اما این به تنهایی کافی نیست. همه ارکان دولت، به ویژه نهادهایی که مستقیما با این مساله سر و کار دارند، باید اهداف اساسی، تعریف شده و دارای جدول زمانی مشخص را تدوین، تصویب و عملیاتی کنند. 

نکته دوم، احراز ارج و جایگاه انسانی مهاجران در کشورهای میزبان است. در گذشته به دلیل فقدان یک دولت مرکزی مقتدر و مسئول، مهاجران افغان در کشورهای میزبان، زندگی تحقیرآمیزی را سپری می کردند. توهین و تحقیر، واقعیت های عادی زندگی یک مهاجر افغان بود؛ اما طی دو دهه اخیر و استقرار یک دولت متمرکز در کابل، این وضعیت تا حدود زیادی تغییر کرده است؛ اما این بی تردید، بسنده نیست و باید گام های جدی تری در این زمینه برداشته شود. وقتی پناهجویی در آب غرق می شود یا در آتش می سوزد یا زیر شکنجه یک ارباب عرب، جان می بازد یا در اردوگاه های یونان در شرایطی رقت انگیز و غیر انسانی، زندگی فلاکت باری را سپری می کند و یا در کمپ های اروپا مجبور به خودکشی می شود، دولت باید مسئولانه وارد عمل شود و از حق حیات و سایر حقوق انسانی او با تمام توان، دفاع کند و اجازه ندهد که مهاجران افغان مثل گذشته به عنوان یک توده بی حامی و هویت، قربانی سیاست های سرکوبگرانه میزبانان نامهربان شوند.

موضوع دیگر این است که مهاجرت یک واقعیت اجتناب ناپذیر دنیای امروز است. هیچ کشوری نیست که در کشورهای دیگر مهاجر نداشته باشد. این بخشی از اقتضائات زیستن در دنیای کوچک‌شده مدرن است که ارتباطات شبکه ای، فرایند جهانی شدن، پیوندهای گسترده اقتصادی و... مردمان آن را بیش از گذشته بهم نزدیک کرده است. بنابراین، دولت افغانستان در سایه قوانین و کنوانسیون های بین المللی مهاجرت و با استفاده از حمایت ها و تسهیلاتی که سازمان های جهانی حامی حقوق پناهجویان ارائه می کنند و نیز مسئولیت هایی که کشورهای عضو عهدنامه ها و سازمان های جهانی در این خصوص بر عهده دارند، باید کشورهای میزبان مهاجران افغان را در قبال رعایت حقوق آنان پاسخگو قرار دهد و به این ترتیب، هزینه بی عدالتی های لجام گسیخته در حق پناهجویان را برای کشورهای مهاجرپذیر بالا ببرد تا بتواند آن را به طور کامل مهار کند.

عبدالمتین فرهمند - جمهور