کلید صلح افغانستان در دست پاکستان است؟

نخست وزیر پاکستان از شبه نظامیان طالبان افغان خواست تا به مذاکرات مستقیم با شورای صلح تحت حمایت کابل که با هدف پایان جنگ افغانستان برگزار می شود، بپیوندند.
نخستین درخواست علنی نخست وزیر پاکستان از طالبان پیش از دیدارش با کرزی در نشست سه جانبه لندن مطرح شد.
نوازشریف در جمعی از خبرنگاران پاکستانی در لندن گفت:"از شبه نظامیان طالبان می خواهیم تا بخشی از این روند صلح افغانستان شوند. آنها باید با شورای عالی صلح صحبت کنند".
در ماه گذشته میلادی به درخواست آقای کرزی، پاکستان ۳۳ تن از شبه نظامیان زندانی طالبان را به منظور کمک به روند صلح آزاد کرد. این در حالی است که هیچیک از این شبه نظامیان آزاد شده به روند صلح ملحق نشده اند.
وی ادامه داد: تمام طرف ها باید به روند صلح ملحق شوند. این مساله ثبات در افغانستان را تضمین می کند و ثبات در این کشور می تواند باعث ثبات در پاکستان و کل منطقه شود.
نواز شریف، همچنین در ملاقات اخیرش با باراک اوباما قول داد که کشورش اجازه نخواهد داد از قلمرو آن برای بی‌ثبات کردن کشورهای همسایه استفاده شود.
این موضعگیری ها نشان می دهد که حکومت جدید پاکستان سعی می کند، یک نکته را ثابت کند و آن اینکه پاکستان، حامی ترویزم نیست و به روند صلح افغانستان کمک می کند.
پاکستانی ها البته استدلال های قدرتمندتری نیز در این زمینه دارند. یکی از این استدلال ها این است که پاکستان نزدیک به ۴۰ هزار کشته داده است که همه آنها در رویدادهای تروریستی جان باخته اند؛ بنابراین خود یکی از قربانیان تروریزم است.
البته در این میان، برخی استدلال های آنها، بیش از حد معمول، مضحک است؛ مثلا اینکه می گویند افغانستان موجب بی ثباتی های داخلی در پاکستان شده است! و یا اینکه مدعی می شوند افغانستان در مناطق مرزی اش به طالبان پاکستانی پناه داده است!
پاکستانی ها به خوبی می دانند که دولت افغانستان به اندازه ای درگیر دردسرهای داخلی است که حتی اگر بخواهد نیز نمی تواند چنین توطئه هایی را علیه همسایه جنوبی اش، راه اندازی کند؛ به ویژه آنکه در این میان هیچ سودی عاید این کشور نمی شود؛ اما پاکستان از رهگذر حمایت های پنهانی از تروریزم‌ و گسیل سیل آسای ترویست ها منافع کلان و مهمی را دنبال می کند؛ منافعی که البته مختص پاکستان هم نیست؛ بلکه با شراکت راهبردی بسیاری از قدرت های بزرگ در منطقه و غرب، گره خورده است.
دلیل اینکه پاکستان به صورت یکجانبه مسئول همه اتفاقات ناامن کننده در افغانستان و منطقه شناخته می شود این است که این کشور به لحاظ ساختار جغرافیایی پیچیده و نفوذناپذیرش از یکسو و بسترهای اجتماعی، فکری و ایدئولوژیک باروری و محصول‌دهی تروریزم و بنیادگرایی از سوی دیگر، بستر مناسبی برای اجرای سناریوهای سلطه جویانه جهانی تشخیص داده شده است و از جانب دیگر، در منافع استراتژیک حاصل از این زد و بندهای پنهانی و پشت پرده نیز همواره یک طرف اصلی بوده است.
پاکستان همچنین آشکارا ثابت کرده است که در موضوع صلح افغانستان صادق نیست؛ به همین دلیل هم هست که تصور می شود اظهارات اخیر نواز شریف در زمینه دعوت از طالبان برای پیوستن به روند گفتگو با دولت آقای کرزی نیز بیشتر مصرف سیاسی و رسانه ای دارد؛ تا آنکه نشانگر رویکرد واقعی دولت مستقر بر اسلام آباد باشد.
حامد کرزی، رئیس جمهوری، در ماه سنبله سال جاری، برای بیستمین بار از پاکستان دیدن کرد. در این سفر او قول آزادی شماری از پیکارجویان طالبان، از جمله ملا برادر؛ فرد شماره ۲ این گروه را از حکومت پاکستان گرفت.
پاکستان هم متعاقب آن، اعلام کرد که ملابرادر را آزاد کرده است؛ اما حتی این امر هم نتوانست معمای آزادی ملابرادر را حل کند.
همین مسایل سبب شده است که افغانستان اعتماد خود را نسبت به پاکستان از دست بدهد؛ ولی امید خود را نه! و این یکی از نشانه های بارز کنش پذیری سیاست خارجی افغانستان است. شاید به این دلیل که افغانستان تصور می کند کلید صلح این کشور در دست پاکستان است. شاید این تصور،‌ در نوع خود درست باشد؛ اما مساله ای که سبب ناکامی دست یافتن کابل به کلید صلح می شود نگاه راهبردی به روش دست یافتن به این خواسته است. کابل حاضر نیست زبان و رویه خود در قبال اسلام آباد و طالبان را تغییر دهد. این در حالی است که دیپلماسی تضرع و التماس و باج دهی و آزادی بی نتیجه و بی محاکمه زندانیان، سال هاست کارآیی خود را از دست داده و طالبان و پاکستان را در کسب امتیازهای بیشتر و بزرگتر از کابل، مشتاق تر و متهورتر کرده است.
عبدالمتین فرهمند