عربستان، "امیرالمسلمین" پسا داعش در عراق

عراق پس از داعش، یکی از سوال های بزرگ مطرح شده است که تقریبا تمام جهان آن را از خود پرسیده اند. کشوری که پس از سقوط نظام صدام حسین، رییس جمهور معدوم این کشور در سال ۲۰۰۳، تا به امروز هیچ هفته ای را بدون خونریزی و جنگ سپری نکرده است.
خانمان براندازترین جنگی که این کشور ظرف سه سال گذشته آن را در اوج خود تجربه کرد؛ ظهور تدریجی داعش و نفوذ این گروه در بین اقشار سنی مذهب و قبایل کوچی بود که باعث گردید چندین شهر بزرگ از جمله موصل، نینوا، تکریت و ... در فاصله ای کوتاه به دست آنها بیافتد. پس از آن گرچه نیروهای مسلح عراق دوباره به یک وحدت نسبی رسیدند و داعش را پس از ماهها نبرد دست کم در موصل شکست دادند؛ اما این، یک اتفاق دیر هنگام بود.
عراق تقریبا نابود شده است. اقتصاد نفتی این کشور در پایین ترین سطح از بهره وری خود قرار گرفته است و تلی از خرابه ها روی دست دولت این کشور باقی مانده که مردم انتظار دارند به زودی همه چیز درست شود.
شاید در یک کلام بتوان همه چیز را در یک متن کوتاه خلاصه کرد که رهبران پسا صدام در عراق به جای تعامل و تسامح، به فکر انتقام های خونینی افتادند که نه تنها دامن مقامات دولت گذشته را گرفت؛ بلکه قشر عظیمی از سنی ها – عمدتا غیرنظامیان بی گناه – نیز در آتش نفاقی سوختند که آنها هیچ نقشی در ناعدالتی های دوره صدام حسین نداشتند.
در جریان ورود امریکا، گروههایی پا به عرصه قدرت گذاشتند که اکثرا شیعه مذهب بوده و هدف از تشکیل شان هم فقط یک اصل بود: انتقام...
نتیجه این تصمیم را در چهره عراق سال ۲۰۱۷ به خوبی مشاهده می کنیم و حالا این عراق است که به کشوری فقیر و خراب شده تبدیل شده و دیگران برای آن تصمیم خواهند گرفت. سفر "مقتدا صدر" رهبر جریان شیعی صدر به عربستان، که پس از ورود امریکا به عراق نقش فزاینده ای در جنگ های خیابانی و جبهه ای بر ضد – به گفته خودش، اشغال گران – داشت؛ نشان می دهد که عربستان اولین کشوری خواهد بود که قرار است این بار از راهی به ظاهر صلح آمیز وارد عراق شود.
مقتدا صدر که خود را اولین، بزرگترین و قدرتمندترین جریان شیعی مسلح و تاثیرگذار در عراق می داند و کارنامه پر باری نیز پیرامون مخالفت با دولت مرکزی عراق و جنگ با امریکایی ها دارد و همچنین خشونت این جریان بر ضد اهل سنت نیز جزو آن به شمار می رود (این موضوع از طرف نگارنده رد یا تایید نمی گردد) در کمال ناباوری، راهی عربستان شد و با ولیعهد جدید این کشور – محمد بن سلمان – دیدار کرد.
گفته می شود که این دیدار به دعوت دربار عربستان انجام گرفته و دلیل اینکه مقتدا صدر مهمان این برنامه بوده هم روشن شده است. نمی توان کتمان کرد که این جریان یک تشکیلات تاثیرگذار در عراق بوده و ظرف یک و نیم دهه گذشته، از هر راهی قدرت خود را به عنوان یک حرکت انقلابی و انعطاف ناپذیر نشان داده است. حالا عربستان وهابی قرار است وارد عراق شیعی شود و بهترین گزینه ها برای حمایت، چنین جریان های سیاسی و نظامی هستند که بتواند جایگاه خود را در این کشور تثبیت نماید.
عربستانی که تا دیروز متهم به حمایت قاطع فکری و مالی و تجهیزاتی از داعش بود؛ می خواهد وارد کشوری شود که مشخصا از نیش داعش، بزرگترین آسیب را به خود دیده است.
روزنامه گاردین در آخرین مقاله خود نوشته است که عراق و عربستان قرار است روی یک ایتلاف سیاسی – اقتصادی جدید تمرکز کنند که ظاهرا هدف اصلی آن بازسازی شهرها و روستای تخریب شده عراق است. هزینه این پروژه بزرگ که هنوز در مرحله سروی مقدماتی قرار دارد؛ بیش از ۱۰۰ میلیارد دالر برآورد شده است.
اینکه عربستان این هزینه را تمام و کمال خواهد پرداخت؛ هنوز حرفی در مورد میزان سرمایه گذاری آن زده نشده؛ اما مهم ترین وجه این ورود به دنیای عراق پس از داعش، پایان دادن به انزوای چندین ساله ایست که عربستان بر خود تحمیل کرده بود.
عربستان وارد عراق می شود و این بار نه با تحریک اهل سنت که با گردهم آوری تشکیلات سیاسی و نظامی شیعی، آهسته آهسته با شعار "پان عربیسم" رقیب دیرینه خود یعنی ایران را در عراق به چالش می کشد.
انحلال حشد شعبی که از مهم ترین قدرت های پیشرو در جنگ با داعش است و متشکل از گروههای بزرگ شیعه، سنی، کُرد و مسیحی می گرددد و به "بسیج مردمی عراق" موسوم است؛ اولین هدف عربستان است که از زبان مقتدا صدر، آن را به گوش دولت عراق رسانده است.
شکنندگی خط مشی جریان های بزرگ سیاسی عراق که خود را جزو اپوزیسیون دولت نیز می نامند؛ جای بسا تعجب دارد. اما حالا اتفاق جدید، به هر صورت ممکن در حال رقم خوردن است و این بار سقوط عراق به دامن عربستان است. مقتدا صدر هم اولین رهرو سیاست جدید منطقه ای است که با سفر به عربستان، داغ ترین خبر جهان را به نام خود به ثبت رساند.
عراق پس از داعش، کم کم صورت خود را نمایان می کند و فقط باید منتظر وقایعی عجیب تر از آنچه ظرف دو هفته اخیر رخ داده، بمانیم.
الیاس کاتب – اموربین الملل