شاه سعودی، هنجارها را در هم می شکند

شاه عربستان در تلاشی که ظرف دو سال گذشته خرج کرد؛ آهسته آهسته زمینه قدرت یافتن فرزندان جوان خود را در خاندان سلطنتی سعودی فراهم نمود و آنطور که شایع شده، به زودی از قدرت کناره گیری کرده و "محمد بن سلمان" فرزند ۳۱ خود را شاه معرفی خواهد کرد.
او قرار است به زودی راهی سفر مغرب شود و در آنجا تعطیلات تابستانی خود را بگذراند؛ اما این سفر چندین روز به تعویق افتاده و طی آن، بسیاری از مسوولیت های بزرگ امنیتی و نظامی، در کنار صلاحیت های سیاسی که به ولیعهد اعطا شده بود؛ اضافه گردید.
تشکیلاتی جدید زیر نام "شورای امنیت ملی" که وجود آن در این کشور سابقه نداشت؛ ماه گذشته طرح آن ریخته شد و حالا اجرای آن نهایی شده است. صلاحیتی که به "محمد بن سلمان" سپرده خواهد شد و عملا مسوولیت وزارت داخله و دفاع این کشور در حیطه قدرت او قرار خواهد گرفت.
بحث به سادگی یک تغییر و جا به جایی معمول نیست. قرار است بیشتر از نیم میلیون نیروی نظامی، که پایه های امنیت عربستان و سیاست های جنگی این کشور در خارج از مرزهای سعودی را تامین می کند؛ زیر سلطه ولیعهد قرار گیرد. ولیعهدی که تا شاه شدنش راهی باقی نمانده است.
سلمان بن عبدالعزیز که حالا درگیر بیماری های متعددی از جمله زوال عقل است؛ قصد دارد قدرت را درست زمانی که زنده است به فرزندش منتقل کند. امری که به هیچ شکل ممکن سابقه نداشته است.
انتقال قدرت در عربستان معمولا با مرگ شاه پیشین به ولیعهد می رسیده و مهم تر از آن، تخت پادشاهی این کشور، نه به فرزند که به برادر تعلق می گرفته است.
اما ملک سلمان، با عبور از خطوط سرخ موجود در نظام موروثی سعودی، به جای پایبندی به اسلوب گذشته که هیچ ولیعهدی در جوانی به شاهنشاهی نرسیده؛ ارث سلطنتی خود را به فرزند ۳۱ ساله اش اعطا کرده و حالا پیش از مرگ می خواهد او را به پادشاهی برساند.
پیش از این؛ "خالد بن سلمان" فرزند ۲۹ ساله (۱۹۸۸م) شاه به عنوان سفیر عربستان در واشنگتن گماشته شد. انتخابی که همه را با بُهت رو به رو کرد. چون این عمل شاه هم سابقه نداشت و برگزیدن مرد جوانی که هیچ تجربه سیاسی و دیپلوماتیک در کارنامه خود ندارد؛ چطور می تواند مهمترین وظیفه سیاسی این کشور را بر عهده بگیرد.
رابطه عربستان با امریکا، یک ارتباط کاملا حیاتی است و در طول تاریخ، هر گونه یکه تازی سعودی ها در خاورمیانه، افریقا و آسیای میانه، با چراغ سبز امریکا همراه بوده است. روابط دو کشور به حدی قوی و مسالمت آمیز است که اسراییل که در نظر مسلمانان، یک جغرافیای نامشروع به حساب می رود؛ از نظر ریاض پذیرفته شده است.
اما حالا تمام این سیاست های منسجم و در پاره ای موارد حساس و مهم، به دست یک جوان ۲۹ ساله سپرده شده و این مساله نگرانی عمیق شاهزادگان سعودی را برانگیخته است.
شاه کنونی که این روزها به زحمت روی پای خود می ایستد و بسیاری از وقتش را نیز به استراحت می گذراند و در اکثر نشست های سیاسی نیز توان شرکت کردن ندارد؛ می خواهد پیش از مرگ، مطمئن شود که فرزندش حتما به قدرت مطلقه عربستان دست پیدا می کند.
شاید یکی از دلایل حذف بسیاری از صلاحیت های موجود امنیتی و انتقال آن به ولیعهد، نزدیک تر کردن شاه جدید به امریکاست تا این پشتوانه حیاتی برای نظام شاهی، قول همکاری جدی با ساختار جدید سیاسی این کشور را متعهد شود.
"محمد بن نایف" ولیعهد سابق عربستان که دو سال پیش انتخاب شده بود؛ حالا در حصر خانگی در کاخ مجلل خود در شهر جده به سر می برد و حتا اجازه خروج از کاخ نیز به او داده نمی شود.
بن نایف ۵۸ ساله، از چهره های مهم و تاثیرگذار امنیتی در نظام شاهی بود که دوره های متعدد نظامی و استخباراتی خود را در "FBI" ایالات متحده و "استکاتلندیارد" انگلستان گذرانده بود و از جمله مورد اعتمادترین فرد برای غربی ها به شمار می رفت.
برکناری این فرد و بازداشت خانگی وی، از همان اقداماتی بود که باید انجام می شد و این مساله برای ولیعهد جدید حیاتی به نظر می رسید.
باید دید که آیا شاهزادگان سعودی در برابر این "هنجارشکنی" شاه سلمان چه برخوردی خواهند کرد. آنها عملا نشان دادند که به هیچ وجه راضی به جانشینی محمد در مقام پادشاهی سعودی نیستند.
زمانی که این تصمیم ملک سلمان علنی شد؛ بیست و چند شاهزاده عربستان در یک نامه سرگشاده به شاه، به تصمیم او اعتراض کردند. در این بین، بندر بن سلطان و ولید بن طلال برادران شاه و چهره های مطرح دیگر سیاسی و ثروتمند، قرار داشتند و آنها مراتب اعتراض خود را به این تصمیم ابراز نمودند.
شاه قرار است به تعطیلات تابستانی خود برود و شاید لازم به نظر می رسد؛ همانطور که زمینه قدرت گرفتن فرزندش را فراهم آورده؛ برای کامل کردن کار، وی را در زمان حیات خود شاه معرفی کند.
او از جبهه گیری های سخت و نابودگر دیگر فرزندان بنیان گذار عربستان سعودی "ملک عبدالعزیز" نگران است و می خواهد با قاطعیت تمام، از جوان ترین شاه عربستان حمایت کند.
ساختار شکنی شاه عربستان خطر بزرگی برای بقای این نظام ایجاد کرده است و باید وقوع هر نوع اتفاقی را، به آینده موکول کرد.
الیاس کاتب – خبرگزاری جمهور