گولن؛ چالشی که اردوغان را نگران کرده است

فتح الله گولن روحانی ترکیه ای که در پنسیلوانیای امریکا است و به رغم زندگی در تبعید، هنوز سایه سنگین او بر سیاست ترکیه و دولت کنونی باقی مانده است؛ از بزرگترین چالش های حاکمیت رجب طیب اردوغان به شمار می رود. اردوغان تاکنون نزدیک به ۱۲۰ هزار تن را در پی کودتای ماه سرطان سال گذشته بازداشت کرده و دامنه این بازداشت ها هنوز هم ادامه دارد.
طبق آمارهای غیررسمی، نزدیک به هفتاد درصد از کل دستگیر شدگان جزو جنبش "فتو" هستند و یا به نوعی با آن ارتباط دارند. گفته می شود که حتا برخی از بازداشت شدگان، صرفا به دلیل سرمایه گذاری در بانک وابسته به گولن و در اختیار داشتن دبت کارت این بانک بازداشت شده اند.
شاید در قدم اول این را یک "پارانویید" تصور کنیم که اردوغان دچار آن شده؛ اما در واقع این چنین نیست. فتح الله گولن پر نفوذتر از آنچه از چهره وی در رسانه های جهان به ویژه ظرف چهل سال گذشته به نمایش گذاشته شده؛ به نظر می رسد. او با اتکا به ثروت شخصی خود، در دهه هفتاد میلادی، مراکز آموزشی رایگانی راه اندازی کرد که در آن هزاران نفر دوره دیدند و وارد کادرهای دولت ترکیه شدند. از بالاترین رتبه های نظامی گرفته تا بخش های مهم اداری در دولت که همگی دست کم مهره هایی از جنش گولن را در خود دارد.
این سازمان غیرانتفاعی با پشتیبانی مالی خود گولن و حامیان اسلام گرای او در سراسر جهان به ویژه آلمان، هالند و اتریش حمایت شد و این حمایت هنوز هم ادامه دارد. حتا در خود ترکیه، حامیان قدرتمندی دارد و آنها این را یک رسالت دینی برای خود می دانند.
اردوغان ظرف یک ماه گذشته؛ در چند یورش سازماندهی شده به مراکز دولتی از جمله دستگاه پولیس، ارتش و اداره قضا، صدها تن از وابستگان جنبش گولن را بازداشت کرده است.
کودتای نافرجام سال گذشته به وسیله گولن و مهره های او طراحی و اجرا گردید و به رغم اینکه خود او به شدت آن را محکوم کرده و دست داشتن در این رویداد را رد نمود؛ اردوغان هنوز هم انگشت اتهام را به سوی وی دراز کرده است. اینکه گولن در آن نقش داشته یا خیر تا به حال کسی آن را ثابت نکرده و غرب هم به پرونده سازی دولت کنونی ترکیه وقعی نگذاشته است. اما آنچه بدیهی به نظر می رسد این است که اردوغان در برابر یک هدف سخت و دشوار قرار گرفته است.
حالا دیگر عضویت در جنش گولن خودش یک جرم محسوب می شود. در هر سطحی که فرد مورد نظر قرار داشته باشد.


چرا فتح الله گولن برای اردوغان مهم است؟

وقتی اردوغان پا به عرصه سیاست گذاشت و به ویژه در دوره پست شهرداری استانبول، ارتباط بسیار نزدیکی با فتح الله گولن داشت. او در چند سخنرانی و مراسم مذهبی در استانبول، گولن را "استاد مسلم" خود در آموزه های دینی خوانده بود و همیشه از وی با احترام یاد می کرد.
اردوغان با شعار اسلام گرایی پا به عرصه سیاست گذاشت؛ حال آنکه سالها پیش از اینکه او را کسی بشناسد؛ فتح الله گولن از رهبران بزرگ مذهبی ترکیه، با نفوذ بالقوه ای بود که حتا دولت های سکولار این کشور هم قادر به کنترل دامنه قدرت او نبودند. اما حالا اردوغان یک مشکل بزرگ دارد. در برابر او یک چهره مذهبی شناخته شده و قابل احترام وجود دارد که کسوت دینی او که دستاویز بزرگش برای حاکمیت بر ترکیه است را به چالش می کشد.
اردوغان در به دست گرفتن قدرت - با شعار اسلام گرایی - تنها نیست و از این بابت به شدت احساس خطر می کند. او تاکنون بستر گسترده ای را در این کشور فراهم کرده تا از این دریچه طیف بزرگی از اسلام خواهان را از دل کشوری که سالها با شعار ضد دینی اداره می شد؛ حول سیاست خویش جمع کند و تا اینجای کار بسیار موفق هم بوده است.
اما فتح الله گولن مانند خاری در چشم سیاست های پیشرو اردوغان است. اقدام به دستگیری هزاران وابسته به گروه گولن در ترکیه و جبهه گیری در برابر حامیان غربی او مصداق روشن حساسیت او به این مساله است. جنبش گولن آنطور که گزارش می شود؛ با جدیت تمام اما به صورت غیرعلنی از سوی کشورهای اروپایی حمایت می شود و تنش های موجود بین ترکیه و اروپا، کشورهایی مثل آلمان و سویدن را به این کار مصمم تر کرده است.
شاید اردوغان از ابتدا گولن را جدی نگرفته بود؛ اما حالا مطمین است که امریکا به رغم دوستی با این کشور، از گولن هم به عنوان یک مهره بزرگ و اساسی دست نخواهد کشید؛ زیرا این روحانی اسلام گرا برای امریکا اهمیت ویژه و استراتژیک دارد. همین مساله اردوغان را با ترس عجیبی مواجه کرده است.
اینکه گولن تا چه اندازه در سرنگونی دولت اردوغان و وارد شدن به حاکمیت ترکیه همت خواهد گذاشت را نمی توان پیش بینی کرد. اما با توضیحاتی که داده شد؛ باید به اردوغان و نگرانی اش از قدرتی موازی، در قالب نفوذ مذهبی در جامعه ترکیه که بین او و فتح الله گولن وجود دارد؛ حق داد.
الیاس کاتب – خبرگزاری جمهور