عربستان قطعاً دشمن اسراییل نیست

در پی امضای قراردادهای بزرگ و بی سابقه امریکا در عربستان که دست کم ۱۱۰ میلیارد دالر روی خرید موشک های دوربرد و همچنین سیستم ضد موشکی توافق شد؛ تقریبا کل منطقه خاورمیانه به لرزه در آمد؛ اینکه عربستان دقیقا چه هدفی از این خرید بزرگ در سر دارد.
حوثی های یمن و برخی کشورهای خلیج فارس به این مساله واکنش نشان دادند و عرب هایی هم که سکوت کرده اند نه اینکه از این اتفاق خرسند هستند؛ بلکه فعلا با حوصله، به برنامه های این رژیم تن داده اند. قطر و امارات متحده عربی که از مدعیان رهبری خاورمیانه هستند و در جهان اسلام هم سعی کرده اند خودی نشان بدهند؛ در زمره ی کشورهایی می روند که منتظر اتفاق های بعدی مانده اند.
اما نکته جالب توجه واکنش اسراییل به این قضیه است. چند وزیر کابینه "بنیامین نتانیاهو" از جمله بخش امنیتی، صراحتا از ترامپ بابت این قرارداد بزرگ و حیرت آور توضیح خواسته اند. ترامپ امروز دوشنبه (۱ جوزا) قرار است به اسراییل برود و در این سفر خاورمیانه ای، به این متحدش اطمینان دهد که ایالات متحده امریکا با هر دولتی که تحت مدیریت باشد؛ دوستی تاریخی خود را با جدیت ادامه خواهد داد.
کابینه اسراییل اما نگرانی اش را با طرح این مطلب آغاز کرده است: " عربستان دشمن ماست و امیدواریم امریکا با توجه به موازنه قدرت در منطقه، به این کشور اسلحه فروخته باشد". واکنشی که از اسراییل تندرو انتظار می رفت؛ اما نه در مورد عربستان سعودی.
عربستان را اگر با چند ملاحظه خاص نتوانیم دوست استراتژیک اسراییل بدانیم؛ با اطمینان میتوان گفت که دشمن اسراییل هم نیست. دست کم پس از توافق کمپ دیوید در سال ۱۹۷۸ که بین اسراییل و مصر به امضا رسید؛ عربستان هم ترجیح داد به جای دشمنی با این پدیده در قلب خاورمیانه، راه دوستی را در پیش بگیرد و از این دریچه، دست محبت امریکا را نیز همیشه بر سر خود داشته باشد.
اما تعدادی از چهره های نه چندان مهم اسراییل فعلا از روی هر تظاهر و تخیلی که دارند؛ این نگرانی را مطرح کرده اند که گویا قدرتمندتر شدن عربستان چندان به نفع اسراییل نیست و این داستان می تواند پایان ناخوشی برای تلاویو به همراه داشته باشد. بیایید قضیه را زیاد جدی نگیریم! چون این مسئله اصلا جدی هم نیست.
این قضیه اگر جدی و مهم بود؛ در سطح رهبری اسراییل مطرح می شد و بنیامین نتانیاهو نخست وزیر رژیم ابتدا به این اتفاق واکنش نشان می داد. اینکه ترامپ پس از رفتن به عربستان، راهی اسراییل شده؛ به خوبی نشان از این موضوع است که عملا خاورمیانه را به صورت مساویانه بین عربستان و چند شبه جزیره با اسراییل تقسیم کرده است.
ترامپ امروز به اسراییل خواهد رفت تا توجیه کند که سرنوشت خاورمیانه – آنطور که امریکا در مورد آن نقشه کشیده – با همیاری عرب ها قابل تطبیق است و اسراییل هم باید این را بپذیرد که دشمنی با اعراب که تجارب تلخی برایش داشته را به تاریخ بسپارد.
ترامپ با تمام بیسوادی سیاسی خود، دست کم این درس دیکته شده را از بَر است که خاورمیانه باید در تعامل سیاسی بین اسراییل و اعراب اداره شود. حالا تا جایی باید "هیمنه" های ذاتی و پوچ عرب ها را در سطح شعارهای سیاسی تحمل کرد و برای دلخوشی پیرمردهای ثروتمند این حوزه هم احترامی ظاهری قایل شد. اما در کل، طرح خاورمیانه ی امریکایی بدون همکاری عربستان و اطرافیانش قابل اجرا نیست و در این بین نباید از خاطر برد که خاورمیانه سد محکم جبهه شرق و غرب است.

عربستان تا چه اندازه می تواند روی ترامپ حساب کند؟
هر تصمیم سیاسی که پس از روی کار آمدن ترامپ در امریکا گرفته می شود را نه یک هدف استراتژیک بلندمدت، که یک تصمیم ذوقی از سوی یک مرد قمارباز بی تدبیر باید تلقی کرد. دونالد ترامپ هنوز همان کودک احساساتی و پر توقع است که با خیلی چیزهای پیش پا افتاده سر شوق می آید و آتش احساساتش هم با کمترین کنش، خاموش می شود.
او در سطح سیاست دقیقا نمیداند که چه باید بکند و تقریبا تمام تصمیماتش یا از روی احساسات بوده و یا در کوتاه مدت دچار تغییر صدوهشتاد درجه شده است. همین مرد بود که دقیقا در زمانی که هر لحظه احتمال جنگ در شبه جزیره کوریا می رفت؛ با لحنی تازه گفت: " من افتخار می کنم که با کیم جونگ اون – رهبر کوریای شمالی – دیدار کنم". اظهاراتی که با یک رسانه امریکایی انجام داد و سخنگوی کاخ سفید به رغم تلاش فراوان، نتوانست واکنش های بعد از این "دل گویه" را مهار کند.
حالا عربستان که ظرف دو روز گذشته نزدیک به ۱۰۰ میلیون دالر را تنها برای پذیرایی از ترامپ و خانواده اش مصرف کرده؛ چقدر می تواند امیدوار باشد که این مرد "هر دم به یک پهلو" در اسراییل نظرش در مورد فروش تسلیحات و سایر قول های داده شده تغییر نکند؟
ترامپ ثابت کرده که در دوران ریاست جمهوری او، هر اتفاقی قابل رخ دادن است و کلاً بهتر است کشورهای جهان دست کم تا چند سالی که دونالد ترامپ بر زمام قدرت است؛ گام هایشان را با احتیاط بیشتری بردارند. عربستان این خطر را باید پذیرد که ترامپ اگر در یک لابی ضد عربی قرار گیرد؛ تقریبا زیر همه ی تعهداتش خواهد زد و این پیشفرض را میتوان در تصمیمات آینده او منتظر بود.
ترامپ فارغ از سیاست های موجود در جهان، فقط به ۲۸۰ میلیارد دالری فکر می کند که می تواند اقتصاد امریکا را برای مدتی -که او برای خود یک دستاورد معرفی کند– بهبود ببخشد. اما همین خوی تجارت پیشگی او هم با تزلزل و تغییر رو به رو خواهد شد و سلمان بن عبدالعزیز شاه عربستان هم می بایست تلاش کند که با توجه به کهولت سنش، خود را زیاد در معرض تحولات روانی قرار ندهد.

الیاس کاتب – خبرگزاری جمهور