ترامپ و تعیین سرنوشت خاورمیانه به سبک عربستان

دونالد ترامپ در اولین سفر خارجی خود، قرار است به عربستان سعودی برود و با این کشور بر سر مسایل مختلفی از جمله موضوع اصلی جهان، یعنی "خاورمیانه" بحث کند. ترامپ در خاورمیانه به دیدار بزرگترین "رفیق" امریکا خواهد رفت که در چندین دهه و به رغم سیاست های خرد و بزرگی که در جغرافیای خاورمیانه رخ داد؛ ریاض همیشه شریک بزرگ سیاسی ایالات متحده باقی ماند.
تقریبا تمامی کاخ سفیدنشینان، ظرف دست کم نیم قرن گذشته، هیچگاه اهمیت عربستان را برای خودشان دست کم نگرفته اند. پس از سقوط نظام شاهنشاهی ایران در سال ۱۳۵۷ که از بزرگترین متحدین امریکا در خاورمیانه محسوب می شد و سد محکم سیاسی غرب در برابر شرق کمونیست به شمار می رفت؛ عربستان اکنون به یکه تاز دوستی با امریکا تبدیل شده است.
البته نمی توان در این رابطه از کشورهایی مانند قطر در منطقه چشم پوشی کرد و قدرت تاثیرگذاری آنها را بر تحولات نادیده گرفت؛ اما برای امریکا کشوری حایزاهمیت است که چون عربستان نه فقط یک ثروتمند منطقه ای که یک قدرت عمل گرا نیز باشد. کشوری که در خاورمیانه خود را "سلطان" می نامد و در جهان اسلام داعیه رهبری بر مسلمانان را دارد.
اما همانطور که تاکید شد؛ امریکا به دنبال کشوری است که جسارت و حماقت لازم را برای کارهای شگفت انگیز داشته باشد. حمله به یمن از نقاط عطف این انتظار امریکایی هاست که اکنون ریاض را در اشتباه خود غرق کرده است. و حالا ترامپ به عنوان مردی غیرقابل پیش بینی و سیاست های کوته بینانه، چون دیگران قرار است به عربستان بیاید و مانند اخلافش خاورمیانه را با تمام زیر و بم آن بهتر بشناسد. آن هم از عینک سعودی ها.
خاورمیانه برای قدرت های جهان اهمیت ویژه ای دارد و این مساله جای بحث ندارد. ثروت عظیم این منطقه از بزرگترین دلایل گرایش دنیای مدرن به بادیه نشینان خاورمیانه است. مدیریت این سرزمین گرم، همیشه دغدغه ای بوده که قدرت های فرامنطقه ای به آن فکر کرده اند و در برهه هایی از زمان نیز بدان دست یافته اند. اداره ای که می تواند اختیار شمال افریقا و آسیای میانه را به شکلی به کنترل آنها در بیاورد.
عربستان همیشه برای این خدمتگزاری آماده بوده است. این کشور نیاز دارد که یک قدرت فرامنطقه ای حمایت های لازم را در زمینه های تسلیحاتی از آن به عمل آورد. عربستان در واقع یک منطقه آزاد سیاسی برای امریکا محسوب می شود تا با استفاده از آن، اعراب خلیج فارس را کنترل کند؛ تا به اردوگاههای "غیر" پناهنده نشوند و در ضمن، اهرم فشاری باشد برای سیاست های برخی کشورهای منطقه که چندان تمایلی به ارتباط با امریکا ندارند و یا این کشور را دشمن تصور می کنند.
این قطب ثروت هر چند تلاش کرده که هیچ وقت خود را در معرض بدگمانی های روسیه قرار ندهد؛ اما برنامه هایی برای سامان دهی به گروههای افراطی نظیر چچنی ها و گروههای اسلام گرای آسیای میانه را همیشه در نظر داشته است. امریکا سلاح مخصوصی برای شعله ور کردن جنگ های سرگرم کننده در آسیا داشته و آن هم استفاده از تحریک های افراط گرا برای به چالش کشیدن کشورهای شرقی است.
عربستان در خاورمیانه، در واقع پاکستانی است در جنوب آسیا که می توان از این کشور به عنوان مرکز صدور سیاست های لازم برای شیوع افراط گرایی از آن استفاده کرد. کشوری که امریکا همیشه خاورمیانه را از دید آن نظاره کرده و برنامه های سیاسی و جنگی خود را نیز طبق مشورت های این کشور تنظیم و ترتیب نموده است.
حالا ترامپ هم به عربستان می رود تا دقیقا ببیند که در خاورمیانه چه خبر است. قطعا در این سفر مساله سوریه را مورد بررسی قرار داده و یمن را نیز مورد تجزیه و تحلیل قرار خواهد داد. به مسایل عراق نگاهی خواهد افکند و کشورهای کوچک حوزه خلیج فارس را نیز از خاطرش خواهد گذراند.
بدون تردید در این سفر – همانطور که پیش بینی می شود – یک معامله چند میلیاردی اسلحه نیز در بین خواهد بود تا عربستان بیشتر از پیش قدرت خود را در منطقه به عنوان "رهبر جهان اسلام" تثبیت کند.
تکاپوی عربستان پس از به ریاست جمهوری رسیدن ترامپ به این خاطر بود که روابط به سردی گراییده اوباما و ملک عبدالله و پس از آن سلمان بین عبدالعزیز، دوباره با واشنگتن گرم شود و این حرارت به اندازه ای باشد که مساله انتقادهای جهانی از عربستان در جنگ یمن و مسایل داخلی اش از جمله نقض حقوق بشر و اعدام های سیاسی در این کشور به نوعی روی شان سرپوش گذاشته شود.
آمدن ترامپ به خاورمیانه فقط از دو جنبه دارای اهمیت است. نخست اینکه سیاست های پراکنده ترامپ در مورد این منطقه، با مشورت عربستان احتمالا منسجم خواهد شد و دوم اینکه ریاض یکبار دیگر خود را به دوست تاریخی اش نزدیک خواهد کرد.
پیرامون تحولاتی که پس از این دیدار رونما خواهد شد؛ بعدا می توان اظهار نظر کرد. اما به طور قطع آنچه از کاخ سفید برای سرنوشت خاورمیانه بیرون خواهد آمد؛ راهکاری است که ملک سلمان و اطرافیانش به ترامپ پیشنهاد خواهند داد.
الیاس کاتب – خبرگزاری جمهور