شانگهای و جنگ با تروریزم در افغانستان

اشرف غنی؛ رییس جمهور در نشست سازمان همکاری‌های شانگهای گفت که کشورهای منطقه باید براساس یک سازوکار مشخص، کشورهای حامی تروریزم و تروریزم فرامنطقه ای را تعریف کنند.
آقای غنی، عضویت دایمی هند و پاکستان در سازمان شانگهای را تبریک گفت و افزود که با افزایش اعضای سازمان شانگهای، همزمان مسؤولیت ها در سطح منطقه افزایش می یابد.
آقای غنی ابراز امیدواری کرد که اقدامات اساسی و مشترک از سوی کشورهای منطقه در مبارزه علیه تروریزم شکل بگیرد.
او گفت که ما انتظار داریم تا سازمان همکاری های شانگهای روی استراتژی مبارزه علیه تروریزم و قاچاق مواد مخدر کار کند و نیز گفتمان منطقه ای برای سرکوب سازمان های تروریستی فرامنطقه ای شکل بگیرد.
او خطاب به سران سازمان شانگهای گفت: من اینجا آمده ام تا افزایش همکاری ها را در عرصۀ مبارزه علیه تروریزم اعلام نمایم و در مقابل تروریزمی که کشورهای منطقه را به شمول افغانستان به گونۀ جدی تهدید می کند، لازم است تا اقدامات عملی اتخاذ شود.

سازمان همکاری های شانگهای از سال ها پیش به اینسو به عنوان بدیل یا برابر آسیایی- شرقی ناتو، سعی کرده است در قبال وضعیت امنیتی و تحولات سیاسی افغانستان، موضع گیری کند.
این موضعگیری به ویژه در سال های اخیر، شدت یافته و از محافظه کاری و بی طرفی و بی تفاوتی اولیه فاصله گرفته است.

بدیهی است که این تغییر موضع سازمان شانگهای نسبت به افغانستان، به صورت مستقیم از تغییر مواضع و منافع روسیه و چین به عنوان دو قدرت مهم مسلط بر این سازمان منطقه ای، تأثیر می پذیرد و به هر میزانی که این دو قدرت منطقه و بین المللی، در خصوص رویدادهای داخلی افغانستان، نگران شوند یا به منافع بزرگتر و بلندمدت تری، چشم داشته باشند، به همان میزان، موقعیت و جایگاه افغانستان نیز در چشم انداز استراتژیک این کشورها نسبت به مسایل منطقه ای، اعتلا و ارتقا پیدا می کند و همین امر، زمینه ساز توجه بیشتر سازمان های مهمی مانند شانگهای به وضعیت افغانستان می شود.

در این میان، قدرت هایی مانند روسیه و چین، در افغانستان طی سال های اخیر، هم نگرانی های مشروعی دارند که مستقیما با مسایل امنیت ملی و تقابل راهبردی سنتی و دیرینه آنها با نفوذ و سلطه غرب –امریکا و ناتو- در آسیا، ارتباط دارد و هم منافع بزرگی دارند که برای نیل به آنها نیازمند از میان برداشتن موانعی که در کوتاه مدت در این مسیر قرار دارد و یکی از مهم ترین موانع در مسیر تحقق منافع راهبردی روسیه و چین در افغانستان، ناامنی های جاری، تروریزم و حضور مبهم، پرسش برانگیز و غیر مؤثر نظامیان امریکایی و ناتو در افغانستان می باشد.

با توجه به تحولی که تحت تأثیر عوامل ذکر شده در رویکرد شانگهای نسبت به افغانستان، پدید آمده، افغانستان نیز متقابلا انتظارهای خود را از سازمان شانگهای بالا برده است.
نخستین و مهمترین انتظار افغانستان از سازمان شانگهای و قدرت های مسلط بر آن، حضور و مسؤولیت پذیری مفید و مؤثر آن در عرصه تحقق صلح و مبارزه با تروریزم و رژيم های حامی آن است.

در عرصه صلح، کابل انتظار دارد که پکن و مسکو با استفاده از نفوذ و روابط نزدیک و راهبردی خود با پاکستان و به تبع آن طالبان، بتوانند آنها را وادار به حضور در یک روند افغانی رایزنی های سازنده صلح کنند و این انتظار اگرچه پیشتر با شکست گروه هماهنگی چهارجانبه با مشارکت افغانستان، پاکستان، امریکا و چین، عملا منتفی شده است؛ اما اشرف غنی در دیدارهای اخیرش در حاشیه نشست شانگهای در پایتخت قزاقستان، یکبار دیگر تلاش هایی را برای احیای این روند به راه انداخته است.

روسیه هم با فعال کردن یک محور بزرگتر و فراگیرتر منطقه ای بدون حضور امریکا و قدرت های غربی و عربی، اخیرا تلاش های خود برای نقش آفرینی در حوزه صلح افغانستان را افزایش داده است که البته در این میان، پیش از آنکه در صدد تأمین صلح میان طالبان و دولت کابل باشد، به دنبال استفاده ابزاری از طالبان برای متوقف کردن داعش در ایستگاه افغانستان است.

در حوزه مبارزه با تروریزم اما انتظار کابل از کشورهایی مانند چین و تا حدودی روسیه، اعمال فشار بر پاکستان برای سرکوب تروریزم، توقف حمایت و استفاده از آن بر علیه کابل و به این ترتیب، کمک به تأمین و استقرار ثبات و امنیت در افغانستان می باشد؛ انتظاری که روشن نیست در میانه منافع درهم تنیده و روابط پیچیده قدرت های بزرگ با پاکستان، تا چه میزان امکان تحقق زودبازده و عملی خواهد داشت.

با همه این احوال، همانگونه که در اظهارات اشرف غنی هم اشاره شد، عضویت پاکستان و هند در سازمان همکاری های شانگهای، از این پس، مسؤولیت مستقیم این سازمان در قضایای جنگ و صلح افغانستان را افزایش می دهد و این امید تقویت می شود که شانگهای بتواند پاکستان را به عنوان عضو رسمی خود، به ترک حمایت از تروریزم و دخالت در امور ملت های منطقه وادار سازد.

محمدرضا امینی- خبرگزاری جمهور