امکان‌سنجی بهبود روابط دو همسایه

یک هیأت عالی‌رتبه پارلمان پاکستان به رهبری سردار ایاز صادق؛ رئیس پارلمان این کشور وارد کابل شده است.
سه وزیر دولت فدرال پاکستان هم شامل این هیأت است. این هیأت در دیدار با شماری از نمایندگان شورای ملی، درباره روند مبارزه با تروریزم در دو کشور و همکاری اقتصادی اسلام آباد و کابل بحث کرده‌اند.
این نمایندگان شامگاه شنبه در کاخ ریاست جمهوری با اشرف غنی، دیدار کردند.
نذیر احمدزی؛ معاون دوم مجلس نمایندگان گفت که بهبود روابط کابل و اسلام آباد موضوع اصلی گفتگوها خواهد بود.

او افزود که هیأت پاکستانی در دیدار با همتایان افغان خود گفتند که در تاریخ پاکستان این اولین بار است که چنین هیأت عالی رتبه پارلمان پاکستان به یک کشور دیگر سفر می‌کند.

به گفته آقای احمدزی اعضای هیأت پاکستانی گفته‌اند که به افغانستان آمده‌اند تا مشکلات موجود میان دو کشور را حل کنند و به آنها از سوی اسلام آباد اختیارات کامل داده شده است.

اگرچه بر بنیاد تعارفات مرسوم دیپلماتیک، نگاه همه جوانب دیدارهای اخیر نسبت به بهبود روابط تنش آلود افغانستان و پاکستان که در حال حاضر، یکی از سردترین فصل های خود را تجربه می کند، مثبت و خوش بینانه است؛ اما در گذشته ثابت شده است که تعارفات دیپلماتیک، حتی اگر صادقانه هم باشند، واقعیت های عینی و حقایق پشت پرده روابط پیچیده و پرتنش دو همسایه را شکل نمی دهند.

در پاکستان، پارلمان نهادی مقتدر، با صلاحیت، پرنفوذ و مسلط و ناظر بر عملکرد حکومت است و حکومت نیز به جایگاه آن کاملا احترام می گذارد؛ برخلاف افغانستان که پارلمان پیش از آنکه ضلعی از اضلاع سه گانه تشکیل دهنده دولت و به لحاظ ارزش و اهمیت و نفوذ و قدرت، همطراز و در عرض دو ضلع دیگر دولت باشد، بیشتر به نهاد زیرمجموعه حکومت، همانند است. با این وصف، دیدار بلندپایه ترین هیأت پارلمانی پاکستان از افغانستان، در نگاه نخست این امید را برمی انگیزد که تنش های جاری و مسایل دیرپای موجود در روابط دو کشور، از مسیرهای دیپلماتیک، گفتگوهای سازنده و تعاملات مسالمت آمیز حل و فصل شود.

این تحول اما نیازمند زمینه ها و عوامل زمینه سازی است که از درون دستگاه سیاسی و امنیتی پاکستان باید شروع شود.

این درست است که پارلمان در پاکستان، نقش و قدرت محوری در تشکیل دولت و نظارت بر اعمال و رفتار آن در همه حوزه ها دارد؛ اما از آنجا که حکومت غیر نظامی حاکم بر اسلام آباد، هیچگاه قادر به مهار سلطه وسیع، نفوذ عمیق و سیطره پردامنه دستگاه های نظامی و اطلاعاتی پاکستان بر عرصه سیاست نبوده است، نقش محوری پارلمان هم در این میان، تحت الشعاع قرار گرفته و تضعیف شده است.

به بیان روشن تر، علیرغم قدرتی که پارلمان در دستگاه سیاسی مسلط بر اسلام آباد دارد، هنوز این ارتش و آی اس آی هستند که به ویژه در مسایلی مانند رابطه با افغانستان، اعمال نظر و نفوذ می کنند. شاید در این زمینه، رابطه با افغانستان با ارتباطات معمول پاکستان با سایر کشورها، تفاوت داشته باشد؛ زیرا پاکستان به رابطه با افغانستان بیشتر به عنوان یک مسأله امنیتی نگاه می کند و به همین دلیل، دستگاه های امنیتی و اطلاعاتی آن کشور، بیشتر از دستگاه دیپلماسی اسلام آباد در این عرصه، فعال هستند.

با توجه به این برداشت، علیرغم سفر بلندپایه ترین هیأت پارلمانی پاکستان به افغانستان به منظور جستجوی راه های بهبود روابط تنش آلود دو همسایه، صرف نظر از خوش بینی های افراطی و مبالغه آمیزی که پیرامون آن شکل گرفته، تا زمانی که نشانه هایی از تغییرات بنیادی در سیاست خارجی پاکستان در خصوص رابطه با افغانستان، شکل نگرفته، نمی توان نسبت به نتایج اینگونه سفرها و دیدارها امیدوار بود.

همان گونه که در بالا نیز اشاره شد، عمده ترین نشانه در بروز تحولی بنیادی در سیاست خارجی پاکستان در قبال افغانستان، تغییر نهادهای تصمیم ساز در این حوزه است که با انتقال قدرت و صلاحیت تصمیم گیری از دستگاه های امنیتی و اطلاعاتی پاکستان به پارلمان، دستگاه دیپلماسی و حکومت غیر نظامی اسلام آباد، تحقق می یابد؛ چیزی که هنوز به وجود نیامده است.

در این میان، نباید فراموش کرد که برخی از مهم ترین زمینه های این تحول، از جانب افغانستان باید به وجود بیاید که یکی از آنها حل و فصل دایمی معضل دیورند و التیام این زخم چرکین و خونچکان است که یک تاریخ روابط دو کشور را آلوده کرده و حال پرتنش و آینده مبهمی را در برابر رابطه دو همسایه، قرار داده است.
عبدالمتین فرهمند- خبرگزاری جمهور