سخت ترین چالش سیاست خارجی افغانستان چیست؟

سفیر روسیه در افغانستان گفته که امریکا و ناتو مانع اصلی رابطه مسکو با کابل است.
چندی قبل، الکساندر مانتیتسکی سفیر روسیه در کابل، گفته:"شایعاتی وجود دارد که گویا روسیه نمی خواهد در خصوص اکمال قطعات چرخبال های ارتش افغانستان همکاری کند. در سال ۲۰۱۴ امریکا و ناتو، همکاری روسیه و افغانستان را در این مورد، به بهانه رویدادهای اوکراین قطع کردند. ما بارها پیشنهاد کرده ایم و حالا نیز پیشنهاد می کنیم که این روابط و همکاری ها از سر گرفته شود تا با تروریزم به صورت مشترک مبارزه کنیم؛ ولی غرب به این درخواست پاسخ مثبت نمی دهد".
آقای مانتیتسکی در نشست روز شنبه در کمیسیون روابط خارجی مجلس سنا، از حضور داعش در افغانستان هم ابراز نگرانی کرد و گفت:"هدف این گروه، کشورهای آسیای میانه، ایران، هند، چین و روسیه است. سؤال اینجاست که تعداد زیاد پایگاه های نظامی امریکا با چه هدفی در افغانستان ایجاد شده که نمی تواند بر گروه های تروریستی به ویژه داعش پیروز شود".
مانتیتسکی، با تایید تماس روسیه با طالبان، گفت که مسکو هیچگاه برای طالبان اسلحه و پول تامین نمی کند.
سخنان سفیر روسیه در کابل، در پاسخ به اتهام های مکرر حلقات داخلی و خارجی، مطرح می شود که روسیه را متهم به ارتباط با طالبان و تأمین پول و تسلیحات این گروه به بهانه جنگ با داعش می کنند.
به این ترتیب، اظهارات آقای مانتیتسکی نه تنها ارتباط روسیه با طالبان را رد نمی کند؛ بلکه او ضرورت چنین ارتباطی را بر پایه منافع ملی روسیه، کاملا معقول و توجیه پذیر می داند؛ اگرچه در این میان، ارسال سلاح، پول و تجهیزات جنگی و لجستیکی مورد نیاز طالبان از جانب روسیه را تکذیب می کند.
با این حال، نباید از یاد برد که هرگونه ارتباط قدرت های خارجی با گروه های ستیزه جوی مسلح ضد دولت، بدون اطلاع و هماهنگی، اجازه و موافقت دولت، تحت هر عنوانی که وجود داشته باشد، هرگز موجه نیست و چه بسا اقدامی علیه حاکمیت ملی افغانستان محسوب می شود و محکوم است.
ارتباط روسیه و طالبان نیز بی تردید در همین چارچوب قابل ارزیابی است و نمی توان نسبت به خطرات و توابع زیانبار و ویرانگر این ارتباط هم در کوتاه مدت و هم در درازمدت، تردید داشت. به ویژه در شرایطی که روسیه با توجه به سوء سابقه ای که دارد هرگز نمی تواند مدعی حسن نیت و خیرخواهی مردم و دولت افغانستان در پوشش ارتباط با طالبان شود.
سفیر روسیه در کابل، اگرچه گفته است که ارتباط روسیه با طالبان، در راستای برنامه صلح دولت کابل است و مسکو همواره رهبران طالبان را به گفتگوهای صلح با کابل، ترغیب کرده است؛ اما با این وصف، ارتباط مستقیم و پنهانی روسیه با یک گروه تروریستی مسلح و غیر قانونی که آشکارا برای براندازی نظام و تغییر رژیم سیاسی در افغانستان فعالیت می کند، هیچ مبنای قانونی و منطقی ندارد و اگر مسکو در ادعای خود مبنی بر کمک به روند صلح افغانستان، در صدد توجیه این ارتباط است، این ارتباط می بایست با هماهنگی، نظارت و موافقت شفاف، مستقیم و بی ابهام دولت افغانستان صورت بگیرد.
با این حال، بخش دیگر سخنان سفیر روسیه در کابل در نشست کمیسیون روابط خارجی مجلس سنا، نشانگر وجود اختلافات و چه بسا خصومت های عمیق و شدید میان روسیه و ناتو و امریکا است. بدیهی است که این اختلافات ریشه های تاریخی عمیقی در روابط دو بلوک قدرت جهانی دارد؛ اما وضعیت حال حاضر افغانستان نیز به گونه ای است که به راحتی مستعد رویارویی پیدا و پنهان ابرقدرت های رقیب و متخاصم برای رسیدن به منافع، مطامع و اهداف هژمونیک و امپریالیستی خود می باشد.
از این منظر، نه مداخله امریکا و ناتو در قراردادهای نظامی و غیر نظامی مسکو و کابل که سفیر روسیه به آنها اشاره کرده، بر پایه اصول حاکمیت ملی و استقلال سیاسی کشورها، قابل توجیه و پذیرش است و نه ارتباطات پیدا و پنهان مسکو با گروه های تروریستی مسلح و غیر قانونی ضد حکومت کابل.
در این میان، مدیریت رابطه ای معقول، معتدل و مبتنی بر نیازهای اساسی امنیت، حاکمیت و منافع ملی افغانستان با هردو بلوک رقیب و متخاصم قدرت یعنی روسیه و امریکا، دشواری بزرگ و سنگینی است که امروزه در برابر دستگاه دیپلماسی و منظومه سیاست خارجی افغانستان قرار دارد.
از جانب دیگر، با توجه به انفعال فراگیر مستولی بر کلیت دستگاه سیاست خارجی افغانستان از یکسو و جنگ شدید قدرت میان دو قطب تشکیل دهنده حکومت وحدت ملی و خودخواهی و انحصارگرایی برآمده از آن، انتظار نمی رود دولت افغانستان، قادر باشد رابطه با شرق و غرب را به گونه هوشمندانه، دقیق و مبتنی بر منافع ملی افغانستان مدیریت کند و در این زمینه، امکان هرگونه مداخله در امور داخلی کشور را به هیچیک از دو بلوک، اعطا نکند.
علیرغم این تردید، این تنها رهیافتی است که می تواند افغانستان را نسبت به تبعات زیانبار رقابت ویرانگر امریکا و روسیه، بیمه کند و از تکرار تجربیات تلخ تاریخی، جلوگیری نماید.

خبرگزاری جمهور- محمدرضا امینی