مصر و عربستان؛ تعاملی که به تقابل کشید

عبدالفتاح سیسی؛ رئیس جمهور مصر، در اظهار نظری کم‌سابقه گفته است که اولویت کشورش حمایت از ارتش‌ سوریه است.
آقای سیسی در مصاحبه با شبکه آرتی‌پی پرتگال در پاسخ به سؤالی درباره موضعش در مورد ماموریت احتمالی صلحبانان سازمان ملل متحد در سوریه، گفت: "اولویت ما حمایت از ارتش‌های ملی است. مثلا در لیبی، تا ارتش بتواند قدرتش را در قلمرو لیبی اعمال کند و به مقابله با افراطی‌ها بپردازد. همین طور در عراق و سوریه."
مصاحبه کننده از او پرسید آیا منظورش حمایت از ارتش سوریه است. آقای سیسی گفت: "بله".

روابط مصر و عربستان سعودی، در ماه‌های اخیر تیره شده است.
یک ماه پیش و به دنبال حمایت مصر از پیش نویس قطعنامه‌ای که روسیه درباره سوریه به شورای امنیت برد، عربستان سعودی که حامی مالی عمده مصر بوده، صادرات نفت خود به این کشور را متوقف کرد.
آقای سیسی گفته است موضع اصولی مصر احترام به خواست مردم سوریه و حل بحران از طریق سیاسی است.

اقدام دولت مصر در دوری گزینی از عربستان سعودی و تقابل آشکار با سیاستهای مهم منطقه ای رژیم ریاض، برای بسیاری از مردم، اقدامی غیر منتظره بود؛ اقدامی که خشم شدید رژيم سعودی را برانگیخت و این رژيم را وادار به بازنگری نسبت به بسیاری از قراردادهای مالی و تجاری خود با مصر کرد.

این در حالی بود که حکومت کنونی مصر که در نتیجه کودتای جنرال های ارتش برعلیه حکومت منتخب محمد مرسی روی کار آمد، در ابتدا از حمایتهای همه جانبه سعودیها برخوردار بود و بربنیاد شواهد موجود، این رژیم کمکهای هنگفت مالی را برای استقرار دولت برآمده از کودتا در مصر اختصاص داد و به عبدالفتاح سیسی واگذار کرد.

این بخشی از پروژه درازمدت رژيم ریاض برای مغلوب کردن رقبای منطقه ای خود مانند قطر بود تا به این ترتیب، انقلاب های موسوم به بهار عربی را به نفع دیکتاتورهای سابق مسلط بر جهان عرب، مهار کرده و از ظهور جنبش های اسلام گرای میانه رو که نسبت آنها به جریان اخوان المسلمین می رسد، جلوگیری کند.

در همین راستا، دولت کودتای مصر که با حمایت عربستان سعودی روی کار آمد، کمکهای میلیاردی قطر به دولت سرنگون شده اخوان المسلمین مصر را به آن کشور بازگرداند و از آن سو با تحکیم مناسبات سیاسی خود با رژیم سعودی، حتی تا آنجا پیش رفت که مالکیت جزایر مورد مناقشه مصری را نیز به عربستان سعودی واگذار کرد؛ اقدامی که خشم بسیاری از مصری ها را برانگیخت و در نهایت، یک دادگاه مصری، قانونی بودن این اقدام دولت سیسی را زیر سؤال برد و به استمرار مالکیت مصر بر این جزایر، رأی داد.

عربستان سعودی نیز در مقابل، یک قرارداد عظیم و پرسود نفتی با دولت مصر که ارزش آن ۲۲ میلیارد دالر بود را معلق کرد و مصر هم با تحکیم مناسبات دوستانه و دیپلماتیک خود با روسیه و تا حدودی ایران، تلاش کرد جای خالی حمایت عربستان ثروتمند را پر کند.

این بخشی از تحولات ماه های اخیر در روابط عربستان و مصر محسوب می شود؛ تحولاتی که نشان می دهد یکی دیگر از سرمایه گذاریهای هنگفت و میلیاردی رژيم سعودی برای سلطه بر ملتهای منطقه، به ناکامی منتهی شده است.

مصر که در پی سرنگونی دولت انقلابی مرسی در نتیجه کودتای نظامیان، به شدت مورد نکوهش و انتقاد جوامع حقوق بشری غربی واقع شده بود، سعی کرد با تحکیم روابط دوستانه با قدرتهای عربی، دست کم در کوتاه مدت بتواند ثبات و استقرار مورد نیاز دولت نوپای برآمده از کودتا را تأمین کند؛‌ اما به زودی مشخص شد که عربستان سعودی در قبال حمایت همه جانبه از دولت کودتای مصر، حاکمیت و اقتدار ملی و سلطه بر مقدرات سیاسی و حتی تمامیت ارضی آن را مطالبه میکند.

مشارکت مصر در مأموریت های نظامی منطقه ای رژيم ریاض مانند جنگ یمن، بحران سوریه، مناقشه با ایران و... در کنار سلطه بر جزایر تحت سلطه مصر در دریای سرخ، بخشی از این مطالبات بود.

با این حال، دولت مصر در جنگ یمن، علیرغم حمایت سیاسی از تجاوز عربستان، صرفا به اعزام کشتی های جنگی خود به آب های یمن بدون مشارکت مستقیم در عملیات نظامی، بسنده کرد؛ چیزی که بی تردید، هرگز خواسته رژيم ریاض را برآورده نمی کرد.

در سوریه نیز در سایه تقابل مصر با ترکیه اخوانی از یکسو و درگیری مستقیم این کشور با تروریستهای تکفیری همسو با عربستان و ترکیه و قطر در صحرای سینا از جانب دیگر، دولت مصر ترجیح داد که در کنار یک دولت و ارتش ملی بایستد که در برابر تروریزم می جنگد تا اینکه پشت سر رژيم های منحط حامی تروریزم و تکفیری گری، راه بیافتد.

تحکیم و توسعه کم سابقه مناسبات سیاسی و اقتصادی و نظامی با روسیه نیز از دیگر اولویتهای سیاست خارجی دولت مصر است؛ چیزی که بی تردید موجب نارضایتی همزمان عربستان و قطر و ترکیه و امریکا خواهد بود.

سفر غیر رسمی وزیر نفت مصر به تهران هم اگرچه از سوی مصر، تکذیب شد و از آنسو، تلاش تهران برای مشارکت دادن مصر در گروه کشورهای دخیل در گفتگوها برای حل بحران سوریه هم نشانه هایی دیگر از تمایل قاهره و تهران برای احیای روابط سیاسی می باشد؛ دلیلی دیگر برای خشم و عصبانیت شدید ریاض و دوستانش خواهد بود.

تقابل سنتی جامعه دینی الازهر با دارالافتای وهابی ریاض که هریک نماینده دو خوانش متفاوت از اسلامگرایی هستند را هم میتوان به مسایل مورد اشاره، اضافه کرد و نتیجه گرفت که دولت مصر، به صورت حساب شده، اجازه نداد به تعاملی تن بدهد که نتیجه آن، معامله و مصادره استقلال و حاکمیت ملی و تمامیت ارضی آن کشور از سوی عربستان سعودی خواهد بود و همین امر، ریاض را به موضع تقابلی با قاهره کشاند.
محمدرضا امینی- خبرگزاری جمهور