ترکیه به محور شرق می پیوندد؟

رجب طیب اردوغان؛ رئیس جمهور ترکیه گفته است که این کشور نباید روی پیوستن به اتحادیه اروپا تمرکز کند و میتواند به جای آن به کشورهایی مثل روسیه و چین در سازمان همکاریهای شانگهای بپیوندد.
رسانه‌ های ترکیه به نقل از آقای اردوغان گفته ‌اند که او قبلا درباره این ایده با ولادیمیر پوتین؛ رئیس جمهور روسیه و نورسلطان نظربایف؛ رئیس جمهور قزاقستان مذاکره کرده است.

هر دوی این کشور‌ها عضو پیمان امنیتی - اقتصادی شانگهای هستند.
در این پیمان، کشورهای چین، قرقیزستان و تاجیکستان هم حضور دارند. ترکیه سال ‌ها است که در انتظار پیوستن به اتحادیه اروپا است.

سرکوب و دستگیری ‌های گسترده پس از کودتای نافرجام ماه ژوئیه در این کشور با انتقادات گسترده کشورهای اروپایی روبرو شده است.
به گفته آنها، این اقدامات آقای اردوغان احتمالا ناقض معیارهایی است که ترکیه باید برای پیوستن به این اتحادیه رعایت کند.
در مقابل، ترکیه اتحادیه اروپا را به دورویی، مداخله در امور داخلی خود، حمایت از کودتاچیان و موارد دیگر متهم می کند.

نشانه های روشنی وجود دارد که سریال این اتهامها پایان نخواهد یافت و در آینده چه بسا بر شدت آن افزوده خواهد شد و این همان چیزی است که چشم انداز روابط راهبردی ترکیه با اروپا را تیره تر می نماید.

اخیرا چندین تن از افسران ارتش ترکیه مستقر در یکی از پایگاه های وابسته به ناتو به همراه خانواده های خود از آلمان، تقاضای پناهندگی کردند. در مقابل، رجب طیب اردوغان، در این باره به ناتو هشدار داد و این سازمان را از اعطای پناهندگی به این افسران، برحذر داشت و خواستار استرداد آنها به ترکیه شد. با این وصف، روابط ترکیه با ناتو و اتحادیه اروپا وارد سردترین فصل خود شده است.

سال ها انتظار برای پیوستن به اتحادیه اروپا از یکسو و تعلل و تأخیر و بهانه تراشی مستمر از جانب اروپایی ها از جانب دیگر، ترک ها را دچار سرخوردگی شدید و عمیقی کرده است.

اردوغان اخیرا در پاسخ به اظهارات یک مقام ارشد اتحادیه اروپا که گفته بود ترکیه در پی سرکوب های شدید اخیر، از آرمان پیوستن به این اتحادیه، فاصله گرفته است، واکنش تندی نشان داد و به این اتحادیه تا پایان سال جاری میلادی فرصت داد تا تکلیف ترکیه را روشن کند در غیر آن، ترکیه رفراندوم برگزار می کند و این پرونده را یکسره خواهد کرد.

اینها تنها اقدامات ترکیه در راستای تنش با بلوک غرب نیست. ترکیه پیش از این با امریکا به عنوان بزرگترین شریک استراتژيک خود در غرب نیز بر سر نحوه مواجهه با کودتای نافرجام سال جاری، دچار تنش شدیدی شده است. ترک ها فتح الله گولن؛ روحانی پرنفوذ و ناراضی ترک که در امریکا به سر می برد را متهم به سازمان دهی کودتا کردند و از امریکا خواستار استرداد سریع و بی قید و شرط او شدند؛ اما امریکایی ها هربار از ترکیه خواستند در زمینه دست داشتن آقای گولن در کودتا، مدارک متقن و معتبر ارائه کند.

ترکیه همچنین برخی جنرال های امریکایی مستقر در پایگاه هوایی اینجرلیک و نیز سفارتخانه های اروپایی در خاک آن کشور را متهم به حمایت ضمنی یا مستقیم از کودتا کرد.

همچنین با بهبود رابطه میان ترکیه و روسیه از یکسو و ترکیه و ایران از جانب دیگر، به نظر می رسد که ترکیه به دنبال شرکای سیاسی، نظامی و تجاری تازه ای به جای غرب است و درخواست پیوستن ترکیه به سازمان شانگهای هم آشکارا نشانگر تمایل اردوغان به فاصله گرفتن از ناتو و پیوستن به محور شرق می باشد. به ویژه در شرایطی که اردوغان، در مجموع از رویکرد ناتو و امریکا در قبال بحران سوریه نیز راضی نیست و تصور می کند که عضویت ترکیه در این سازمان نظامی، از این پس دیگر منافع و اهداف مورد نظر آنکارا را برآورده نمی کند.

ترکیه همچنین اخیرا اعلام کرد که مذاکرات با روسیه برای دریافت سامانه روسی ضد موشکی اس- ۴۰۰ را آغاز کرده است؛ اقدامی که ترکیه را یک گام دیگر از ناتو دور و به روسیه نزدیک می کند.

پیش از این هم البته اردوغان به دنبال کودتای نافرجام چندی پیش، با حمایت های صریح و سریعی که از ایران و روسیه دریافت کرد و نیز برگزیدن روسیه برای نخستین سفر خارجی خود پس از کودتا، نشان داد که دیگر به ناتو و اروپا و امریکا اعتمادی ندارد.

پیشبینی می شود درخواست اردوغان مبنی بر پیوستن به شانگهای سریعا از سوی روسیه و چین حمایت شود و اگر این اتفاق بیفتد، جدایی ترکیه از ناتو و پیوستن آن به سازمان شانگهای، پس از برگزیت؛ رأی به خروج انگلیس از اتحادیه اروپا و پیروزی دونالد ترامپ در امریکا که به شدت منتقد ناتو است، این سومین نشانه از «فروپاشی» بلوک غرب در همه ابعاد خواهد بود؛ فروپاشی‌ای که سفیر فرانسه در امریکا پس از به پیروزی رسیدن ترامپ، آشکارا از آن سخن گفته بود.
سیدعلی حسینی- خبرگزاری جمهور