بمبارانهای مرگبار؛ اشتباه یا جنایت جنگی؟

ماریا زاخاروا؛ سخنگوی وزارت خارجه روسیه روز پنجشنبه اعلام کرد که هنوز هیچ یک از افرادی که در حملات هوایی امریکا در افغانستان به نوعی دخالت داشته اند، مورد بازخواست عدلی و قضایی قرار نگرفته اند.
وزارت خارجه روسیه در حالی این موضوع را اعلام کرد که محکمه جنایی بین‌المللی (ICC) قصد دارد تحقیقات کاملی در مورد جنایات جنگی در افغانستان آغاز کند.
سخنگوی وزارت خارجه روسیه گفت:" تاریخ پانزده ساله عملیات ایالات متحده امریکا و ناتو برای مبارزه با تروریزم در افغانستان، نمونه های زیاد این چنین دارد".

از جمله نمونه های چشمگیر می توان به بمباران مراسم عروسی در قندهار در سال ۲۰۰۸، که باعث کشته شدن بیشتر از ۱۰۰ فرد ملکی شد و حمله هوایی بر شفاخانه "داکتران بدون مرز" در قندوز در سال ۲۰۱۵، اشاره کرد.

زاخاروا افزود:" ما تاکید بر این داریم که در مورد هیچیک از این قضایا تحقیقات لازم صورت نگرفته و هیچکسی مجازات نشده است. من نظریات کارمندان وزارت خارجه امریکا را دیدم که گفته اند، امریکایی ها همیشه اشتباهات شان را قبول می کنند! بعد از آن چه؟ اشتباهات یکی پی دیگر بارها تکرار می شوند و هیچکس مجازات نمی‌بیند".

به نظر می رسد که عملکرد نظامیان امریکایی در زمینه حفاظت از جان غیر نظامیان در جنگ افغانستان به اندازه ای فضیحت بار و فاجعه آمیز بوده که حتی روسیه نیز این کشور را در این زمینه مورد سرزنش قرار داده است.

واقعیت این است که نام امریکا و متحدانش هنوز به عنوان یکی از عوامل اصلی کشتار غیرنظامیان در افغانستان، مطرح است.
صرف نظر از اینکه در سال های اخیر، براساس گزارش دفتر نمایندگی سیاسی سازمان ملل در افغانستان، بخش عظیم و عمده این کشتارها از سوی طالبان و سایر گروه های تروریستی انجام می شود؛ اما سهم نیروهای خارجی نیز در این کشتارها قابل توجه بوده و گفته می شود اکثر این تلفات، ناشی از بمباران های کورکوانه بر مناطق مسکونی است.

در تازه ترین رویداد، دیروز در ولایت جنگ زده قندوز در شمال افغانستان، در نتیجه درگیری میان طالبان، نیروهای ویژه ارتش افغانستان و بمباران هوایی نیروهای امریکایی، ده ها غیر نظامی بیگناه شامل زنان و کودکان کشته شدند و تصاویر تکان دهنده آنها در شبکه های اجتماعی دست به دست می شود.
به دنبال این حادثه، دولت مثل همیشه ابراز تأسف کرده و شاید نیروهای خارجی هم چنین کنند!

ابراز تأسف و عذرخواهی، بی مصرفترین و معمولترین کاری است که دولت و نیروهای ناتو و امریکایی طی ۱۵ سال گذشته در برابر کشتار غیرنظامیان بیگناه افغان، انجام داده و بدون پاسخگویی حقوقی به این کشتارها، توانسته اند به آسانی از کنار آن بگذرند.

این در حالی است که وقوع اینگونه رویدادها همواره خشم و عصبانیت مردم را برانگیخته و از نظر معیارها و قواعد حقوقی بین المللی نیز جرم محسوب می شود و مستوجب پیگرد و مجازات عوامل آن است.

کشتار غیر نظامیان، بدون هیچ پیگرد و پیامد حقوقی و قضایی در حالی از سوی نیروهای خارجی انجام می شود که امریکا و هم پیمانانش به صورت مستمر تلاش می کنند عملکردهای روسیه در سوریه را به مثابه جنایت جنگی و جنایت علیه بشریت، مورد پیگرد قضایی بین المللی قرار دهند.
این نشان می دهد که امریکا حتی با حقوق بشر نیز با استندردها و معیارهای دوگانه و ریاکارانه برخورد می کند.

این در حالی است که نیروهای امریکایی و ناتو طی ۱۵ سال گذشته حتی زمانی که پیمان امنیتی میان دوطرف به امضا نرسیده بود، دارای مصونیت مطلق قضایی بودند و هرگز در برابر جنایاتی که طی این سال ها، مرتکب شدند، از سوی دولت افغانستان یا نهادهای مستقل بین المللی مورد مؤاخذه و مجازات قرار نگرفتند؛ بنابراین، امضای پیمان امنیتی که انتظار می رفت متضمن منافع و تامین حاکمیت ملی و استقلال سیاسی کشور و مهم تر از همه تأمین کننده دسترسی مردم افغانستان به حقوق مشروع خود در برابر جنایات خارجی ها باشد نیز چیزی جز تداوم سیر کنونی کشتار و عذرخواهی نبود و بیشتر این روند را مستند به یک قانون و پیمان ناعادلانه، کاملا یکجانبه و سلطه جویانه کرد.

رویدادهای خونین مشابه رویداد دیروز قندوز، فراوان رخ داده است. در هر مورد نیز نهادهای دولتی و خارجی، وعده سپرده اند که در این زمینه تحقیق می کنند؛ اما حتی یکبار نیز واقع نشده که عامل یا عوامل این کشتارها، در میان نیروهای ناتو و خارجی، شناسایی، بازداشت و محاکمه شوند؛ بنابراین اشاره سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه کاملا درست است.

حد اکثر واکنش نیروهای خارجی در قبال این گونه رویدادها یک ابراز تاسف ساده بوده است؛ اما این با توجه به وضعیت حاد و آسیب پذیر کشور و نیز با درنظرداشت میزان آسیب ها و تلفات سنگین ناشی از این حملات، هرگز کافی نیست.

نیروهای خارجی که همپیمان افغانستان در حوزه امنیت محسوب می شوند و در برابر تامین امنیت و مبارزه با تروریزم و مواد مخدر در افغانستان، تعهدات کتبی داده اند، هیچ مسؤولیتی را در زمینه حفاظت از جان غیر نظامیان بر عهده نمی گیرند. این بی مسؤولیتی فقط به اغماض این نیروها از تعهدات خود در قبال امنیت افغانستان و مبارزه با تروریزم و مواد مخدر نیز خلاصه نمی شود، آنها در موارد مشخصی دامنه این بی مسؤولیتی را به اقدام علیه غیر نظامیان و نیروهای امنیتی افغانستان نیز می کشانند و این مایه تاسف و انزجار است.

هیچ چیزی نمی تواند قتل فاجعه بار غیر نظامیان را توجیه کند و هیچ عاملی نیز وجود ندارد که به موجب آن بتوان نتیجه گرفت که خون سربازان خارجی از خون غیر نظامیان مظلوم افغانستان رنگین تر و بهادارتر است.

آیا اگر به جای هزاران غیر نظامی افغان که در طول این سال ها در افغانستان کشته شده اند، به همین تعداد غیر نظامی غربی کشته می شدند، آیا بازهم وضع همان بود که اکنون هست؟
چه چیزی ارزش جان غیر نظامیان افغانستان را تا این اندازه کاهش داده است؟

همانگونه که از سوی سخنگوی وزارت خارجه روسیه، مورد تصریح قرار گرفته، نمی توان این رویدادها را به «اشتباهات» معمول و مکرر نیروهای خارجی در تعیین اهداف و آماج نظامی آنان نسبت داد.

حداقل بر پایه معیارهایی که خود امریکا و ناتو، در برخورد با موضوع کشتار غیر نظامیان در سوریه وضع کرده اند، آنچه در افغانستان و این روزها به صورت مشخص در قندوز جریان دارد نیز از مصادیق بارز «جنایت جنگی» است و باید مورد پیگرد واقع شود.
محمدرضا امینی- خبرگزاری جمهور