قومگرایی در سیاست؛ اتهام یا حقیقت؟

عطامحمد نور؛ سرپرست ولایت بلخ از اشرف غنی حمایت کرده و اتهام قوم گرایی به او و ریاست اجرایی را در شرایط حاضر به ضرر مردم افغانستان دانسته است.
آقای نور گفته که مطرح کردن مسایل قومی، زبانی و دسته بندی اقوام، به نفع هیچ قومی در افغانستان نیست و زجرش را مردم افغانستان می کشند.
او گفت: "ما باید نیروی بیشتری برای تامین امنیت مصرف کنیم نه برای مطرح کردن مسایل قومی و خلق کردن چالش ها برای رهبری حکومت."

استادعطا علاوه بر سرپرستی ولایت بلخ، رییس شورای اجرایی حزب جمعیت اسلامی نیز است. موضع او پس از اظهارات احمدضیا مسعود؛ از دیگر اعضای مهم حزب جمعیت مطرح میشود که گفته بود در صورت حل نشدن اختلافات میان رهبران حکومت وحدت ملی، مردم بدیل سیاسی دیگری را جستجو خواهند کرد.

به تازگی جنرال دوستم؛ معاون اول رییس جمهوری و احمدضیا مسعود؛ نماینده ویژه رییس جمهور در امور اصلاحات و حکومتداری خوب، رهبران حکومت وحدت ملی را به قومگرایی و گرایش های سمتی متهم کرده اند.

تردیدی وجود ندارد که موضعگیری عطامحمد نور به عنوان یک سیاستمدار ملی دارای ویژگی ها، نفوذ، قدرت و محبوبیت فراقومی، ناشی از نگاه بلندنظرانه او به مسایل جاری در حوزه سیاست و حکومت داری در افغانستان است و از این منظر، هرگز عجیب نیست که در دعوی قوم گرایی سیاسی میان رییس جمهور و متحدان پیشین و منتقدان کنونی او، آقای نور، حتی بی اعتنا به جبهه گیری همسویی که با مطرح کنندگان این اتهامات بر علیه آقای غنی دارد، در یک موضع گیری غیر معمول، جانب رییس جمهور را بگیرد و به نحوی اتهامات مطرح شده علیه او را کمرنگ و حاشیه ای و غیر مهم، به حساب آورد و اولویت و ترجیح را به مسایل دیگری چون مبارزه با فساد، تأمین امنیت و مبارزه با تروریزم و ناامنی بدهد.

این به معنای آن است که آقای نور، هرچند قوم گرایی در سیاست را انکار نمی کند؛ اما ترجیح می دهد که به دلیل مصالح بزرگتری، به آن نپردازد؛ زیرا تصور می کند که این امر، موجب تضعیف حکومت وحدت ملی شده و نگاه ها و توجهات را از مسایل اساسی تر دیگر، منحرف خواهد کرد.

از این زاویه، آقای نور علی رغم درک این مساله که ممکن است حمایت از اشرف غنی، به معنای ایستادن او در برابر متحدان حزبی، قومی و سیاسی اش مانند احمدضیا مسعود، تعبیر شود؛ اما با قبول هزینه های ناشی از این موضع گیری، ترجیح می دهد که در یک مورد نادر، از اشرف غنی حمایت کند.

از این حیث، شاید حمایت او از اشرف غنی، اندکی باورنکردنی و شگفت انگیز به نظر برسد؛ زیرا آگاهان، آقای نور را بیشتر از هرکس دیگری با شناسه منتقد جدی و سرسخت سیاست ها، رویکردها و عملکردهای رییس جمهوری می شناسند.

با این حال، تصور نمی شود که حتی دفاع ضمنی آقای نور از اشرف غنی و تلاش او برای تحکیم و تقویت حکومت وحدت ملی، بتواند مانع از انکار حقیقت تلخی به نام قوم گرایی سیاسی شود.

قوم گرایی سیاسی یا سیطره نگاه قومی بر حوزه حکومتداری، چیزی نیست که به آسانی قابل انکار باشد و به سادگی نادیده گرفته شود؛ حتی اگر این امر، با انتقادهای شدید و افشاگرانه نزدیکان سیاسی رییس جمهور مانند جنرال دوستم و احمدضیا مسعود هم مورد تأکید و تأیید قرار نگیرد.

یک نگاه گذرا و اجمالی به ترکیب قومی و بافت اتنیکی لیست های ارائه شده از جانب ریاست جمهوری و ریاست اجرایی در هنگام معرفی اعضای کابینه نشان می دهد که سایه ارزش های سخیف قومی و زبانی تا چه میزان بر عرصه سیاست و حکومت در افغانستان سنگینی می کند و شکل گیری حکومت وحدت ملی، برخلاف انتظارهای اولیه، به نحو غیر قابل باوری، به این معضل دیرینه، دامن زد و آن را ابعاد تازه ای بخشید.

با این حساب، اتهام قوم گرایی در سیاست و حکومت، نه تنها بر رهبران حکومت وحدت ملی، وارد است؛ بلکه وجود این حقیقت تلخ، موجب شده است که بسیاری از روندهای بزرگ و مهم ملی مانند تأمین امنیت، حکومت داری خوب، مبارزه با فساد، ایجاد ظرفیت، مدیریت اقتصادی، پاسخگویی، دموکراسی و مردم سالاری و... یعنی همان چیزهایی که دغدغه های اصلی و صادقانه آقای نور هم محسوب می شوند، عملا تعطیل، توقیف و دست کم تضعیف شده و به موضوعات درجه چندم، تبدیل شوند.

بی تردید، هیچ منتقد منصفی که به افغانستان و پیشرفت و شکوه و اقتدار و توسعه و آرامش آن، امید بسته و صادقانه در این مسیر، مبارزه و تلاش می کند، مایل نیست که حکومت وحدت ملی که علیرغم تمام کاستی ها و ناکارآمدی های آن، هیچ بدیل دیگری برایش وجود ندارد، تضعیف شود؛ اما در این میان، نباید از یاد برد که یکی از عوامل تضعیف حکومت، قوم گرایی سیاسی است که بر همه شؤون و رؤوس حیات سیاسی ما سایه انداخته و سیطره یافته است.
فاطمه موسوی- خبرگزاری جمهور