روند صلح و چشم انداز روابط پاکستان و طالبان

عبدالله عبدالله؛ رییس اجرائی، روز یک‌شنبه پس‌ از بازگشت از سفر عربستان گفت که بیشترین رهبران طالبان در پاکستان هستند.
داکترعبدالله گفت: «رفتن طالبان به پاکستان خبر نیست؛ بلکه آنان همانجا هستند و بودوباش دارند و بیشترین رهبران طالبان در پاکستان هستند.»
عبدالله دربارۀ گفتگوهای پنهانی صلح حکومت با طالبان در قطر گفت: «من دربارۀ گفتگوهای صلح با طالبان در قطر معلومات ندارم.»
این در حالی‌ است که روزنامۀ گاردین گزارش داده که مقام‌های ارشد دفتر طالبان در قطر برای گفتگوهای صلح احتمالی با حکومت افغانستان به اسلام‌آباد سفر کرده‌اند.
همچنین هفتۀ گذشته هیأت طالبان، گفتگوهایی پنهانی با مقام‌های افغان در دوحه داشته‌اند.
سه مقام ارشد طالبان چهارشنبه گذشته برای گفتگو با مقام‌های پاکستانی به اسلام‌آباد رفته‌اند.
طالبان گفته‌اند که این گفتگوها پس‌ از تماس‌های موفق با مقام‌های افغان و امریکایی در ماه‌های اخیر بوده‌است.
در همین حال، داکترعبدالله گفت که در جریان سفرش به عربستان، روند صلح افغانستان را با مقام‌های سعودی به بحث گرفت و آنها در این زمینه اعلام همکاری کامل کرده‌اند.

تردیدی وجود ندارد که اظهارات عبدالله در زمینه سفر مقام های دفتر سیاسی طالبان مستقر در قطر به اسلام آباد، تا حدود زیادی واقع بینانه است. او در واقع، وقتی می گوید که این اتفاق نمی تواند یک «خبر» به حساب بیاید، کاملا درست می گوید؛ زیرا سفر یک هیات طالبان به پاکستان، اصولا نمیتواند اتفاقی نادر و عجیب به نظر برسد؛ چه همانگونه که دکتور عبدالله هم اشاره کرده است، طالبان از پاکستان، ظهور کردند، در آن کشور، رشد و قدرت پیدا کردند و هم اکنون نیز هزاران نیروی شبه نظامی و ده ها رهبر این گروه در پاکستان، به سر می برند و شماری از آنها از جمله دو رهبر این گروه در پاکستان، مرده یا کشته شده اند.
با توجه به این واقعیت ها، موضع آقای عبدالله، واقعبینانه به نظر می رسد؛ اما این همه ماجرا نیست.

روابط پاکستان و طالبان به ویژه پس از آغاز روند گفتگوهای صلح، ابعاد پیچیده ای پیدا کرده و فراز و فرودهای فراوانی را تجربه کرده است. این اتفاقات، به ویژه پس از افشای خبر مرگ ملا عمر؛ رهبر پیشین گروه طالبان، تشدید شده است؛ رویدادی که پس از آن، گروه طالبان به چند شاخه، تبدیل شد و دلیل اصلی این انشعابات، اعتراض گروهی بزرگ از اعضای طالبان به مخفی نگه داشته شدن مرگ رهبر شان، افشای آن بعد از دو یا سه سال و حدس و گمان ها در مورد دلایل و انگیزه های مرگ یا حتی احتمال قتل او بود.
تصور می شود که پس از این تحولات، روابط پاکستان و دست کم بخشی از گروه طالبان، دچار تنش های بی سابقه ای شد.

این اتفاق، از سوی دیگر فرصت بزرگی را در اختیار دولت افغانستان و سایر مخالفان پاکستان قرار داد تا از اعتراضات داخلی گروه طالبان بر علیه پاکستان، به سود روند صلح و تضعیف نقش پاکستان در این روند از یکسو و کلید زدن پروژه انزوای منطقه ای و بین المللی پاکستان از جانب دیگر، استفاده کنند.

در چارچوب همین تحلیل است که می توان نتیجه گرفت که آنچه اخیرا میان دولت افغانستان و گروه طالبان در قطر بدون حضور نماینده پاکستان، اتفاق افتاده و نیز پیشتر از آن، اقدام پاکستان به بازداشت شماری از رهبران ارشد گروه طالبان و اعضای شورای کویته، به معنای آن است که تنش های مورد بحث در روابط پاکستان و طالبان، همچنان جریان دارد و چه بسا وارد مراحل حادتر و جدی تری گشته است.

از این منظر، به نظر نمی رسد سفر هیات طالبان از قطر به اسلام آباد، تحول غیر مهمی باشد؛ بلکه این رویداد می تواند از یکسو خطراتی را در مسیر روند تازه احیا شده صلح میان افغانستان و طالبان در غیاب پاکستان، ایجاد کند و از سوی دیگر، به سیاست برنامه ریزی شده دولت افغانستان و متحدان منطقه ای و بین المللی آن مبنی بر منزوی کردن پاکستان در منطقه و عرصه جهانی، لطمه وارد کند؛ زیرا در صورتی که پاکستان بتواند با کاهش تنش با طالبان، سلطه و نفوذ گسترده خود را بر روند صلح افغانستان، همچنان حفظ کند، این امر، تمامی رشته های افغانستان در زمینه صلح یکجانبه و بدون اعمال نفوذ و دخالت پاکستان و نیز طرح انزوای بین المللی پاکستان را پنبه خواهد کرد.

شاید به همین دلیل است که سفر هیات طالبان از قطر به پاکستان، واکنش های منفی و نگرانی های گسترده ای را در داخل افغانستان برانگیخته است.
افغانستان همچنین با سفر اخیر رییس اجرایی به ریاض و گفتگوهایی که او با شاه سعودی در زمینه تأمین صلح در افغانستان، انجام داد، امیدوار بود بتواند با کسب «همکاری کامل» سعودی به عنوان یکی دیگر از حامیان مهم طالبان و تروریزم در منطقه، نقش پاکستان در این عرصه را به صفر برساند؛ اما سفر هیأت طالبان به اسلام آباد می تواند این آرزو را ناکام بگذارد.
عبدالمتین فرهمند- خبرگزاری جمهور