نبرد سوریه؛ آرامش بازمی گردد؟

با به اجرا درآمدن تفاهم آتش بس در سوریه گزارش‌ها حاکیست هرچند تعداد زیادی از گروه های مخالف رسما ترک تخاصمات را نپذیرفته و تفاهم اخیر را به نفع حکومت ارزیابی کرده اند، اوضاع در جبهه‌های مختلف این جنگ داخلی پنج ساله قدری آرام تر شده است.
ارتش سوریه اعلام کرد که به مدت هفت روز "نظام آرامش" را رعایت خواهد کرد.
بیش از ۲۰ گروه مخالف نیز رسما این تفاهم را که "ناعادلانه" می خوانند، نپذیرفته و از مفاد آن انتقاد کرده اند؛ اما طی یک بیانیه رسمی گفته اند که احتمال آن وجود دارد به انتقال محموله‌های کمک‌های بشردوستانه به برخی نواحی کمک کنند.
جان کری؛ وزیر خارجه آمریکا، هشدار داده که این تفاهم می تواند آخرین چانس برای رسیدن به صلح در سوریه باشد.
بشار اسد؛ رئیس جمهوری سوریه، روز دوشنبه گفت متعهد است تمام سوریه را از تروریست ها پس بگیرد و آن را بازسازی کند.
توافق آتش‌بس جمعه گذشته پس از مذاکرات فشرده امریکا و روسیه در ژنو حاصل شد و بشار اسد از آن استقبال کرد.

در چنین شرایطی فقط یک خوشبینی مفرط می تواند به این باور کمک کند که سوریه به سرعت به سمت آشتی و آٰرامش پایدار، تغییر مسیر خواهد داد؛ در غیر آن، واقعیت این است که وضعیت میدانی این کشور، به اندازه ای پیچیده و پیشبینی ناپذیر است که ارزیابی اینکه فردای آتش بس دقیقا چه اتفاقی خواهد افتاد، حتی برای بازیگران اصلی این نبرد بنیان برانداز و خونین هم دشوار است.

این امر ناشی از آن است که این تنها امریکا و روسیه نیستند که بحران سوریه را مدیریت می کنند؛ به گونه ای که هرگاه دستور آتش دادند، شعله های جنگ، زبانه بکشد و هر بار تصمیم گرفتند صلح کنند، آتش جنگ، فروکش کند.

کار امریکا البته به مراتب سخت تر است؛ زیرا این کشور، طیفی از رژیم های منطقه ای را حمایت می کند که هرکدام علایق، سلایق، نظام های فکری، منظومه های ایدئولوژيک و مطالبات سیاسی خاص خود را دارند که بر پایه آنها گروه های تروریستی مورد تایید خود را در سوریه به وجود آورده و در طول شش سال گذشته از آنها قویا و وسیعا حمایت کرده اند.
به عنوان مثال، احرارالشام، یک گروه تروریستی پرقدرت است که مورد حمایت مستقیم میکروکشور ثروتمند و نفت خیز قطر قرار دارد.
این گروه از نظر ایدئولوژيک به شدت بنیادگرا، متصلب و معتقد به استفاده لجام گسیخته و حد اکثری از خشونت فزیکی با توجیه تکفیر و تفسیق مخالفان است. یعنی از این حیث، هیچ تفاوتی میان این گروه و سایر نسخه های تروریزم تکفیری مانند داعش وجود ندارد. پس معیار امریکا برای «تروریستی» خواندن یا نخواندن این گروه ها، از بنیاد مورد سؤال است.

امریکا به اعتبار روابط ویژه ای که با قطر دارد، نمی تواند احرارالشام را در فهرست گروه های «تروریستی» بگنجاند و آن را از لیست گروه هایی که در دایره آتش بس مورد بحث قرار می گیرند، مستثنی کند.
این در حالی است که این گروه از هم اکنون مستقیما اعلام کرده که آتش بس توافق شده را نخواهد پذیرفت.

حتی ارتش آزاد سوریه که یک گروه مورد اعتماد امریکا و مورد حمایت های وسیع آن کشور است نیز به صورت رسمی با آتش بس موافقت نکرده و با به نفع دولت دانستن آن، از تعهد خود نسبت به مفاد آن، سر باز زده است.

افزون بر اینها ده ها گروه تروریستی دیگر هم هستند که به دلیل وجود همکاری های گسترده ای که با سایر گروه های تروریستی از جمله جبهه نصرت (فتح الشام) دارند، نمی توانند به فرمان امریکا مبنی بر جدا کردن صف خود از گروه های «تروریستی» عمل کنند و به همین دلیل، تمایلی به اجرای آتش بس نشان نداده اند.

در این میان، تنها گروه های تروریستی نزدیک به ترکیه از آتش بس استقبال کرده و از آن حمایت کرده اند. شاید به این دلیل که ترکیه نمی خواهد بار دیگر در تقابل با روس ها قرار بگیرد و از آنسو، رابطه راهبردی اش با امریکا و عضویت اش در ناتو، اجازه نمی دهد از توافق آن کشور با روسیه، شانه خالی کند.

اینهمه در حالی است که به تازگی گزارش های ضد و نقیضی از تجاوز جنگنده های رژيم اسراییل به حومه قنیطره سوریه و واکنش ارتش سوریه به آن منتشر شده که بر بنیاد برخی گزارش ها، یک جنگنده و یک هواپیمای بی سرنشین اسراییلی در نتیجه آتش ضد هوایی ارتش سوریه، ساقط شده اند.

با این توضیح، وضعیت میدانی در سوریه بسیار شکننده تر از آن است که اجازه دهد خوشبینی های افراطی شکل گرفته بر محور آتش بس مورد بحث، در فرصت یک هفته ای پیش رو، به بار و بر بنشیند. این در حالی است که به تعبیر جان کری، این «آخرین چانس» برای بازگشت آرامش به سوریه است؛ چانسی که با دشواری های سنگین و ناامیدکننده ای برای تحقق نهایی، مواجه است.

سیدعلی حسینی- خبرگزاری جمهور