عربستان، جهان اسلام و روند صلح افغانستان

قرار است سازمان همکاری اسلامی در آینده نزدیک با هدف حمایت از روند صلح افغانستان در عربستان سعودی تشکیل جلسه دهد.
وزارت امور خارجه اعلام کرده که صلاح الدین ربانی؛ وزیر امور خارجه با ایاد امین مدنی؛ سکرتر جنرال سازمان همکاری اسلامی در کابل ملاقات کرده است.
در این ملاقات، نخست، آقای امین مدنی از آمادگیها برای برگزاری کنفرانس بین المللی علمای جهان اسلام برای حمایت از تلاش های صلح در افغانستان که قرار است از تاریخ ۸ تا ۱۰ اکتوبر سال روان میلادی به ابتکار این سازمان و میزبانی عربستان سعودی در شهرهای مکه و مدینه برگزار شود، خبر داده و ابراز امیدواری کرده است که این کنفرانس به موفقیت تلاشهای صلح در افغانستان کمک کند.

وزیر خارجه نیز به همکاری و حمایت لازم در زمینه برگزاری موفقانه این نشست متعهد شده و از آمادگی عربستان سعودی برای میزبانی از کنفرانس بین المللی علمای جهان اسلام برای حمایت از تلاشهای صلح افغانستان قدردانی کرده است.

بر بنیاد این خبر، تلاشهای دولت افغانستان برای بارز و برجسته نگهداشتن نقش عربستان سعودی در روند صلح افغانستان که از سالها پیش شروع شده، همچنان ادامه دارد.

در این میان، پرسش این است که چرا افغانستان به عربستان سعودی تا این اندازه اهمیت میدهد؟ عربستان در کنار پاکستان، امریکا و امارات متحده عربی، از معدود کشورهای همسو با طالبان در زمان حاکمیت این گروه بود. حمایتهای این کشورها از جریانهای تروریستی تندرو مستقر در افغانستان و فعال در سایر نقاط خاورمیانه و جهان اسلام، یکی از عوامل اصلی خشونتهای چند ساله پسین در افغانستان، منطقه و جهان محسوب می شود.

البته آنچه در اشارات مقامهای افغان، نقش مؤثر عربستان سعودی عنوان می شود، به معنای تاکید بر نقش منفی دولتمردان سعودی در ماجراهای سالهای اخیر نیست؛ اما واقعیت این است که کشوری که در قضایای جنگ و صلح افغانستان،‌ دارای نقش منفی بوده و در بی ثباتی های داخلی افغانستان نقش منفی داشته است،‌ نمی تواند در ایجاد ثبات و تامین صلح، نقش مثبتی ایفا کند.

از سوی دیگر، عربستان با قطر بر سر ایفای نقش یک ابرقدرت عربی و اسلامی در منطقه، در یک رقابت تنگاتنگ قرار دارد؛ رقابتی که می رود تا به یک خصومت براندازانه تبدیل شود. در این مورد نیز مقامهای سعودی با استفاده از نفوذ مذهبی خود بر دولتمردان افغانستان، دست به دامن مهره های همسو با خود در دولت شده اند تا امتیازهایی مانند میزبانی از نشست علمای جهان اسلام و سازمان کنفرانس اسلامی را به عربستان واگذار کند و از نقش فزاینده قطر در این بازیها بکاهد.

صرفنظر از این مساله‌، موضوع صلح افغانستان پیچیده تر از آن است که با برگزاری نشستی که قرار است به میزبانی رژیم سعودی در مورد روند صلح افغانستان، برگزار شود، قابل حل و فصل باشد.

به عنوان نمونه، یکی از مسایل در این زمینه، مورد پرسش بودن نقش خود وزارت امور خارجه در این روند است. وزارت خارجه چنانچه اخیرا در جریان رسانه ای شدن تنشهای سیاسی رهبران حکومت وحدت ملی، مشخص شد، دارای نقشی کاملا سمبولیک، فرمالیته و غیر اصولی در سیاستگذاری و تصمیم گیریهای کلان در خصوص مسایل مهم و راهبردی در کشور است.

بربنیاد یکی از انتقادها، یکی از صلاحیتهای مهمی که از وزارت خارجه گرفته شده و به نهادها و چهره های دیگر، واگذار شده است، نقش این وزارت در زمینه صلح و مذاکره با تروریست های مسلح است.

در این زمینه حتی شورای عالی صلح نیز صلاحیتی ندارد؛ بلکه تصمیمهای مهم و سرنوشت ساز در این روند رأسا و منحصرا از جانب اشرف غنی؛ رییس جمهور گرفته می شود.

مهره های نزدیک به گلبدین حکمتیار اخیرا اعلام کردند که او با اشرف غنی به صورت مستقیم و دوجانبه به توافق صلح دست یافته و قرار است آقای حکمتیار در آینده نزدیک برای این منظور به کابل سفر کند.

گفته می شود این یکی از اساسی ترین اختلافها میان عبدالله و غنی محسوب می شود و واکنش های شدیدی را در تیم ریاست اجرایی به دنبال داشته است.

همزمان، ریاست اجرایی از اینکه وزارت خارجه عملاً نقشی در تصمیم گیریها ندارد و بسیاری از صلاحیتهای این وزارت به ریاست جمهوری، شورای امنیت ملی و سایر نهادها منتقل شده، ناراضی و خشمگین است.

با این توضیح، حتی اگر نسبت به نقش منفی رژيم سعودی در تحولات سیاسی و امنیتی جهان اسلام به ویژه جنگ افغانستان، چشمپوشی کنیم و از جانب دیگر، جایگاه حاشیه ای، غیر کاربردی، ابزاری و غیرمؤثر سازمان همکاری اسلامی را نیز نادیده بگیریم، انتظار نمیرود برگزاری نشست مورد بحث به میزبانی عربستان بتواند بر مشکلات و موانع سنگین و پیچیده ای که در درون دولت افغانستان در مسیر روند صلح وجود دارد، غلبه کند و به نتایج مثبت و سازنده ای منتهی شود.
سیدعلی حسینی- خبرگزاری جمهور