سربازان خیالی؛ گره کور امنیت افغانستان

حیات‌الله حیات؛ والی هلمند گفت که براساس بررسی‌هایی که در این ولایت توسط شورای نظامی ولایت در ولسوالی نادعلی، مارجه و مرکز ولایت هلمند، انجام شده حدود ۴۰۰ الی ۵۰۰ سرباز در محل وظیفه خود حضور ندارند.
او گفت که بیشتر این سربازان بجای اینکه در مقابل دشمن جنگ کنند در جاهای مختلف به صورت خدمتی اعزام و مامور شده‌اند.
به گفته او، این مسایل، باعث مشکلاتی در تامین امنیت می‌شود؛ زیرا در یک پاسگاه مطابق تشکیلات سازمانی ۲۰ نفر مستقر هستند؛ ولی در حقیقت این تعداد نیرو موجود نیست.
به گفته آقای حیات در میان اینها نیز سربازانی هستند که اصلا وجود خارجی ندارند، یعنی سربازان "خیالی" هستند.

چندی قبل، سازمان دیدبان شفافیت افغانستان اعلام کرده بود که در برخی موارد تا ۵۰ درصد سربازان واحدهای امنیتی "خیالی" هستند.
چند روز قبل رئیس جمهوری اعلام کرد که به دلیل ایجاد شفافیت در روند مصرف کمک‌های جامعه جهانی از تمام سربازان امنیتی شامل ارتش و پولیس انگشت نگاری و تثبیت هویت خواهد شد.

با این وصف تصور می شود معضل ناشی از سربازان خیالی بزرگتر از آن است که تصور می شود؛ اما به نظر می رسد حکومت وحدت ملی این معضل را نیز همانند بسیاری دیگر از معضلات کشور، به اندازه کافی جدی نگرفته است.

انتظار اولیه این بود که با افشای وجود هزاران سربازان خیالی در صفوف نیروهای مسلح کشور، مقام های مسؤول در دستگاه های مهم امنیتی، به گونه جدی مورد مؤاخذه قرار گیرند و حکومت وحدت ملی از این بابت، رسما از پیشگاه ملت افغانستان که طی سال های گذشته تاوان سخت و خونین ناشی از این معضل را پرداخته و متحمل شده اند، عذرخواهی کند؛ اما نه تنها این اتفاق نیفتاد؛ بلکه حکومت همچنان در تلاش است تا از کنار این مساله به آسانی عبور کند و آن را در حد خطاکاری های معمول چند مقام دون پایه و غیر قابل نظارت محلی، تقلیل دهد.

این در حالی است که حتی اگر این معضل ناشی از اراده خطاکارانه و فاسد چند مقام سودجوی محلی هم باشد، به نظر نمی رسد این امر، چیزی از مسؤولیت های خطیر و سنگین مسؤولان امنیتی در مرکز کشور بکاهد.

به بیان روشن تر، مقام های مسؤول در وزارت های دفاع و امور داخله، صرفا عهده دار تأمین امنیت و نظارت بر عمکرد دستگاه های امنیتی در کابل پایتخت نیستند، هرچند در همین حد نیز آنها وظیفه خود را درست انجام نمی دهند. کشتارهای مهیب تروریستی در کابل، نمونه ای بارز از این امر است. واقعیت این است که اگر بحرانی امنیتی در هلمند، غزنی یا دوردست ترین منطقه بدخشان نیز رخ می دهد، آن که در کابل در کرسی وزارت دفاع یا داخله یا هر اداره دیگری مرتبط با این حوزه، تکیه زده است و در مقیاس کشوری، متصدی یک سمت مهم امنیتی است، در قبال آن بحران، مسؤول است و باید به گونه جدی، احساس مسؤولیت کند و پاسخ بدهد.

اینکه به هزاران سرباز خیالی در ناامن ترین ولایت کشور یعنی هلمند، از منابع دولتی، امکانات، پول، تجهیزات و سایر هزینه های جانبی تعلق می گیرد؛ ولی در نهایت چند مهره فاسد محلی از آن تغذیه و استفاده می کنند، این یک خلأ و خطای غیر قابل گذشت امنیتی است که مقام های مسؤول را از مرکز تا محلات، در معرض سؤال قرار می دهد.

برای درک این مساله، حتما و لزوما نباید سندی حاکی از دست داشتن مقام های عالی امنیتی در فساد جاری در هلمند، وجود داشته باشد؛ بلکه صرف اینکه تبعات ناشی از این فساد وحشتناک، امنیت سراسر حوالی جنوب افغانستان را تحت تاثیر قرار می دهد و به قدرتمندتر شدن هولناک و بی رویه جریان های تروریستی در این حوزه منجر می شود، به گونه ای که هلمند را به یکی از مهم ترین پایگاه های قدرت طالبان در طول ۱۶ سال گذشته، تبدیل می کند، کافی است تا نتیجه گرفته شود که نمی توان ادعا کرد که مساله هزاران سرباز خیالی، فقط یک مشکل محدود و محلی است که باید در همان حد، مورد رسیدگی قرار بگیرد؛ بلکه تبعات منفی ویرانگر ناشی از این امر در حوزه امنیت، در کنار بدنامی های گسترده سیاسی آن، به وسعت کل افغانستان، گسترش پیدا می کند و خواسته یا ناخواسته دست و دامن مدیران اصلی امنیتی در مرکز کشور را نیز آلوده می کند.

با این توصیف، حتی اگر طرح انگشت نگاری و تثبیت هویت دوباره صدها هزار سرباز پولیس و اردوی ملی در سراسر کشور، از نظر عملی، امکان پذیر باشد و صرفا یک ادعای تبلیغاتی برای جلب رضایت کمک کنندگان بین المللی نباشد، این امر نمی تواند پیامدهای ویرانگر و مرگبار این خیانت عظیم ملی را در گذشته، جبران کرده و از مقام های دیروز و امروز امنیتی در این زمینه، رفع مسؤولیت کند و تا زمانی که از این زاویه به این مهم، توجه نشده است، مساله سربازان خیالی همچنان به عنوان اصلی ترین گره کور امنیت افغانستان باقی خواهد ماند.
عبدالمتین فرهمند- خبرگزاری جمهور