ناتو و مخاطرات استراتژی بازگشت گرایانه

باراک اوباما؛ رئیس جمهور امریکا، که برای شرکت در نشست ناتو به وارسا؛ پایتخت لهستان، سفر کرده روز جمعه، در یادداشتی در روزنامه انگلیسی فایننشال تایمز، نوشت که از بریتانیا انتظار دارد با آنکه رأی به خروج از اتحادیه اروپا داده است، به نقش امنیتی خود در اروپا ادامه دهد.

هدف از نشست سران ناتو و کشورهای متحد آن در وارسا تقویت قدرت بازدارندگی و دفاعی این ائتلاف نظامی و همچنین افزایش ثبات در خارج از مرزهای ناتو عنوان شده است.
ناتو با استقرار چهار هزار نیرو در کشورهای حوزه بالتیک از جمله لتونی، استونی، لیتوانی و همچنین شرق لهستان موافقت کرد.
سران ناتو به کشورهای اروپای شرقی اطمینان دادند که حمله روسیه به هریک از متحدان در منطقه با پاسخ نیروهای به رهبری کانادا، آلمان، بریتانیا و امریکا مواجه خواهد شد.
ینس استولتنبرگ؛ دبیرکل ناتو هم گفت که اقدام‌هایی که در این نشست بر سر آن توافق شده، جدی ترین اقدام‌هایی است که بعد از جنگ سرد اجرا می‎شود.

البته او تاکید کرد که جنگ سرد به تاریخ پیوسته و نباید دوباره به آن دوران بازگشت؛ اما تصور نمی شود که این تأکید بتواند نگرانی های روسیه در مورد اقدامات ماجراجویانه ناتو در شرق اروپا را مرتفع سازد یا دست کم از میزان آن بکاهد؛ زیرا روسیه می داند که حتی برگزاری این نشست ناتو در ورشو یک پیام نمادین به مسکو محسوب می شود، بدان معنا که ناتو تا پشت دروازه های مرزهای سرزمینی روسیه، حضور دارد و این حضور، برای مدت های مدید در آینده ادامه و گسترش پیدا خواهد کرد.

توسعه سامانه دفاع ضد موشکی ناتو در اروپای شرقی هم از نظر کرملین برای محدود کردن قدرت نظامی روسیه، طراحی شده است. این در حالی است که سران کشورهای عضو ناتو پیش از این، هدف از طراحی و استقرار این سیستم در کشورهای اروپای شرقی را مقابله با «تهدید موشکی ایران» عنوان می کردند.

پس از آنکه تحریم های بین المللی علیه ایران برداشته شد و مناقشه هسته ای این کشور با جهان نیز جای خود را به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) داد، ولادیمیر پوتین؛ رییس جمهوری روسیه گفت که ناتو باید برنامه دفاع ضد موشکی اش را از بنیاد برچیند؛ زیرا با توافق بین المللی با ایران، بهانه تهدید موشکی، موضوعیت خود را از دست می دهد؛ اما آنگلا مرکل؛ صدر اعظم آلمان در نشست اخیر ناتو در وارسا بار دیگر بر این امر تأکید کرد و گفت که این برنامه، هنوز به دلیل تهدید موشکی ایران، ضروری است.

بیان این اظهارات از زبان مرکل که کشورش به طور سنتی نزدیک ترین کشور اروپایی به روسیه خوانده می شود و بزرگترین شریک اقتصادی مسکو در اروپا به حساب می آید شاید تلاشی از جانب سایر اعضای ناتو مانند امریکا و انگلیس در جهت کاهش تنش با روسیه و اطمینان بخشیدن به این کشور در خصوص برنامه های نظامی ناتو در شرق اروپا به شمار بیاید؛ اما این چیزی نیست که نظر مسکو را در خصوص اهداف بلندمدت این نشست تغییر دهد.

یک مقام ارشد روس، همزمان با برگزاری نشست سران ناتو در وارسا گفت که این نشست، تنش در روابطه روسیه و غرب را به «بالاترین سطح» افزایش داد.
این موضع به تنهایی کافی است تا نتیجه گرفته شود که نشست اخیر ناتو مستقیما بر علیه روسیه و مبتنی بر استراتژي بازگشت گرایانه ناتو طراحی و برگزار شده است.

استراتژي بازگشت گرایانه ناتو را جمله مورد اشاره ینس استولتنبرگ؛ دبیر کل ناتو به خوبی توضیح می دهد. او اذعان کرد که اقدامات و تصمیم های اتخاذ شده در این نشست، از زمان جنگ سرد، بی سابقه است. این یعنی ناتو عملا برای بازگشت به گذشته در آینده آماده می شود؛ گذشته ای که به رویارویی مرگبار و ویرانگر قطب های شرقی و غربی قدرت، منجر شد و سرانجام با پیروزی قطب غربی قدرت، پایان پیدا کرد.

البته این تنها ناتو نیست که به صورت یکجانبه اقدام به توسعه تحرکات نظامی راهبردی خود در نزدیکی مرزهای روسیه می کند. روسیه هم طی سال های اخیر به نحو تقریبا آشکاری از طریق مانورهای نظامی، پرواز جت های جنگنده و هدایت زیردریایی های اتمی به مناطق تحت سلطه ناتو و امریکا در اروپا، جاپان و سایر مناطق، تلاش کرده است به این مناطق، نفوذ کرده و به این ترتیب، به صورت غیر مستقیم به ناتو پیام بدهد که برای یک رویارویی تازه میان دوقطب قدرت، آماده است و جهان تک قطبی تحت رهبری ناتو و امریکا را برنمی تابد. این مهم را می توان از اظهار نظرهای صریح مقام های سیاسی و نظامی مسکو هم به خوبی درک کرد.

بنابراین، نشست ناتو در لهستان به نظر می رسد به نحو بی باکانه ای، مخاطرات استراتژي بازگشت گرایانه این سازمان نظامی را نادیده می گیرد و در نتیجه، ضریب امنیت جهان پیرامون ما را چندین برابر کاهش می دهد؛ به ویژه در شرایطی که پیش بینی می شود مسکو هم به سرعت اقدامات مقابله جویانه مشابهی را روی دست گیرد.

محمدرضا امینی- خبرگزاری جمهور