توافقنامه تجاری- ترانزیتی غیرمنصفانه پاکستان با افغانستان

پاکستان تلاش دارد تا حجم تجارت اش با افغانستان دو برابر شود. رییس اطاق مشترک تجارت پاکستان و افغانستان برای فراهم شدن تسهیلات لازم در این خصوص پیشنهاد نموده تا مرز افغانستان و پاکستان به مناطق آزاد تجارتی (Free Trade Zone)میان این دو کشور تبدیل شود. در حال حاضر حجم مجموع تجارت رسمی و غیر رسمی این دو کشور بالغ بر پنج میلیارد دالر است و ظاهراً پاکستان میخواهد رقم تجارت سالانه با افغانستان را به ده میلیارد دالر افزایش دهد.
پاکستان و افغانستان در جهت دیدگاه مشترک "رفاه از طریق اتصال منطقه ای و مشارکت اقتصادی" تلاش می ورزند. این در حالیست که صنایع و سکتور خصوصی نوپای افغانستان از اثر واردات روزافزون کالاهای ارزان کشورهای همجوار، مخصوصاً ایران و پاکستان در حال حاضر به حد کافی متضرر شده است. لهذا هرگونه افزایش حجم تجارتی میان افغانستان و پاکستان به معنای ازدیاد واردات اموال و تولیدات پاکستانی به کشور می باشد که بدون شک به نفع طرف پاکستان و به ضرر تلاشها به منظور انکشاف صنایع و سکتور خصوصی افغانستان است.
حدود دو سال قبل میان دوکشور افغانستان و پاکستان مسوده یک قرارداد تجارتی و ترانزیتی بعد از مذاکرات طولانی موافقه شد و دوره آزمایشی آن در همین اواخر نیز سپری گردید. امضای این توافقنامه در آن زمان از نظر مسئولین حکومت افغانستان یک گام بزرگ و مهم در راستای پیشرفت روابط تجارتی بین دو کشور خوانده شد. انورالحق احدی، وزیر تجارت وقت، امضای توافقنامه را یک دستاورد تاریخی برای دو کشور همسایه توصیف کرده و بیان داشت که "این موافقتنامه به نفع هردو کشور است. پاکستان یک راه ترانزیتی مهم برای افغانستان است. افغانستان هم می تواند یک راه ترانزیتی عمده برای پاکستان باشد." عمر زاخیلوال، وزیر مالیه وقت نیز که در گفتگوها برای رسیدن به این توافق نقش کلیدی داشت، امضای توافقنامه یادشده را یک دستاورد تاریخی توصیف کرده بود.
در حقیقت این توافقنامه، پاکستان را قادر می سازد تا از تسهیلات صادراتی زیادی در افغانستان برخوردار شود. به عنوان مثال: تاجران افغان صرف می توانند از طریق بندر واگه اموال صادراتی افغانستان را به کشور هند صادر کرده و موترهای باربری افغان در برگشت شان نمی توانند اموال هندی را از بندر واگه به افغانستان بیاورند. در مقابل، تاجران پاکستانی حق انتقال کالاهای پاکستانی را از طریق شیرخان بندر به کشورهای آسیای میانه داشته و همزمان میتوانند اموال کشورهای آسیای میانه را در برگشت با خود به پاکستان انتقال دهند.
افغانستان در حال حاضر یک کشور صنعتی نیست و هفتادو پنج الی هشتاد فیصد نفوس کشور برای امرار معاش شان متکی به کشاورزی اند. صادرات کشور را عمدتاً تولیدات زراعتی مشمول میوه جات خشک و تازه وطن تشکیل میدهد و پاکستان در این اواخر سه صد فیصد مالیه فصلی بر ورود میوه جات افغانستان وضع نموده است. در عین حال، کشور پاکستان پروژه ای را به منظور توسعه تسهیلات بندری تورخم و تقلیل زمانی برای طی مراحل بررسی و ترخیص کالا از گمرک میان دو کشور روی دست دارد. با تکمیل شدن این پروژه که بندر تورخم را کاملاً کمپیوتری و عصری میسازد، طی مراحل یک لاری کالای پاکستانی از ۲۴ ساعت به یک ساعت تقلیل می یابد و پاکستان قادر می گردد تا واردات خود را بر افغانستان ۲۴ مرتبه افزایش دهد.
به اساس گزارش اطاق های تجارت و صنایع افغانستان، کسر تجارت و یا تفاوت میزان صادرات و واردات افغانستان در سال گذشته چهارده برابر بوده است. گزارش یادشده، رقم واردات کشور را ۷.۹ میلیارد و از صادرات آن را ۵۸۴ میلیون دالر طی سال گذشته نشان داده است. امروز عدم دسترسی مستقیم پاکستان به کشورهای آسیای میانه و موقعیت افغانستان در میان این دو، امکان امتیاز صادرات را برای تجار افغانستان میسر ساخته است که با عملی شدن توافقنامه یادشده چنین امتیازی را نیز از دست خواهیم داد.
با توجه به مسایل یاد شده نتیجه گرفته میشودکه افغانستان از تجارت دوجانبه با پاکستان نه تنها که منفعت نخواهد برد بلکه از اثر ازدیاد واردات کالاهای پاکستانی به کشور تفاوت میزان تجارتی بیشتر از پیش افزایش یافته و در عین حال دستیابی مستقیم پاکستان به بازارهای کشورهای آسیای میانه، صادرات کشور را محدودتر خواهد ساخت. حکومت افغانستان باید در عملی نمودن توافقنامه تجارتی و ترانزیتی دوجانبه با پاکستان از عجله کار نگرفته جوانب مختلف مفاد و مضار آن را بررسی نماید و نگذارد این فرصت صرف منافع جانب پاکستان را تامین نماید.
احمدشکیب بخشی- خبرگزاری جمهور