نوروزستیزی به مثابه‌ هویت‌ستیزی

اگر فلسفه وجودی اسلام را از نقطه نظر اجتماع، متکی بر اخلاق گروهی و فردی بدانیم و اگر واقعاَ از این دین تلقی کاملاَ انسان‌محورانه داشته باشیم؛ پس می‌توانیم گاهی برخورد ستیزه‌جویانه‌ی اسلام‌گرایان امروزی در رابطه به نوروز را غیر اخلاقی بدانیم. من این تعبیر را به دو دلیل می‌توانم تثبیت کنم؛ نخست این‌که، همه باورمندند اسلام یک دین اخلاق‌محور است و تقریباَ همه‌ی احکام اجتماعی این دین گرایش به حقوق انسانی و ایجاد سهولت و راحتی در میان مردم دارد. تمامی احادیث و کار و کنش پیامبر اسلام اثبات کننده خاطرخواهی حضرت محمد نسبت به جامعه‌یی است که در آن زیست می‌کرده و این بسیار مهم است. پیامبری را که من می‌شناسم، در مدینه‌ی آن زمان همه گروههای دینی و فرهنگی را در عمل، آزاد گذاشت و بعد با روش‌های اخلاقی و انسانی خود توانست آن‌ها را به اسلام جذب کند؛ نه این‌که همه را با زور به سوی خود کشانده باشد.دوم آن‌که، ما در عصری زندگی می‌کنیم که دیگر علم و فرآورده‌های دانش و تکنالوژی توانسته است جواب‌گوی بیشتر نیازهای انسان امروز باشد.
با توجه به سخنان آغازین، دیگر انسان امروز به آن آگاهی رسیده است که بداند چه چیز اخلاقی و خوب است و چه چیز بد. از سوی دیگر، علمای اسلامی هنوز به ظرفیتی دست نیافته اند که بتوانند داده‌های شریعت این دین را مطابق ضرورت زمان تأویل و تفسیر به جا و همه‌جانبه کنند؛ بناءاً چون جشن نوروز مغایرتی با اصول و حقوق انسان امروز ندارد؛ نباید جسارتِ تاختن بر آن را به خود داد.
یکی از دلایلی که اسلام‌گرایان در رابطه به نوروز به آن اتکا می‌کنند، بدون توجه به صبغه خوبی و برتری‌های این جشن، می‌گویند این یک رسم بیگانه با اسلام و مسلمانان است، بدون توجه به این مهم که این جشن بخشی از هویت بزرگ فارسی زبانان در چهار کشور بوده و همچنین جشنی است که جهان نسبت به آن افتخار می‌کند. این جشن به اعتبار زمانی، جغرافیایی و علمی، منطقی‌ترین جشنی بوده که تا هنوز جهان بشری در خود دیده است.
علمای اسلامی در سراسر جهان تا هنوز تکلیف مسلمانان را در رابطه به نوروز روشن نکرده اند. اسلام‌گرایان نوروز آریایی را بیگانه و مغایر با اسلام می‌خوانند در حالی که روزانه سیلی از مفاهیم- به اصطلاح مدرن – از سوی غرب در کشورهای اسلامی سرازیر می‌شود؛ از جمله دموکراسی نوع غربی که بدون پالایش و بدون یکجاسازی با صبغه‌های ویژه‌ی ممالک و جوامع اسلامی، در این کشورها از سوی رسانه‌ها و نهادهای مدنی که نمی‌دانم سیاست آن‌ها را کی‌ها ترسیم می‌کنند، تحمیل می‌شود. آن وقت اصلاَ مجتمعی از علمای اسلامی را کسی نمی‌یابد که این نوع دموکراسی را تحریم کرده باشد و یا بر آن شرطی گذاشته باشد. این را درک نمی‌کنند که همین دموکراسی آهسته آهسته نظام اجتماعی کشورهای اسلامی را در حال بدل کردن به نظام‌های سکولار است؛ اما به نوروز که می‌رسند به کمال سهولت، می‌گویند: هرچه هست با اسلام بیگانه است. اینجا پس به وضوح تمام آشکار است خوانشی را که اسلام‌گرایان رادیکال و روحانیان از اسلام و شرایط موجود جهان دارند، درست نیست.
البته اگر از حق نگذریم، بخشی از واکنش‌ها و نوروزستیزی در جامعه افغانستان از سوی دشمنان جان و امنیت کشور ما سازماندهی می‌شود و البته بخش بزرگ این حرکت از مدرسه‌های پاکستان سرچشمه می‌گیرد. کشورهای عربی نیز منبع دوم این واکنش‌ها می‌باشند. طالبان که غلامان پروپاقرص پاکستان، قطر، عربستان، عمارات متحده عربی و غیره هستند، آن عده از علمای این کشور که با نوروز سر دشمنی دارند، را یکی از ابزارهای بسیار خوب می‌دانند و به سادگی نمی‌گذارند این ابزار استوار را از دست دهند. آن‌ها می‌دانند که دیگر جوانان این سرزمین به اهمیت و ارزش الگوهای بومی کشورشان پی برده اند و برای حفظ این ارزش‌ها آرام نمی‌نشینند؛ بناءاً طالبان از ابزاری که در دست دارند، سعی می‌کنند تا به جان جوانان این کشور چسپیده و ثبات نسبی فکری و اجتماعی افغانستان را نابود سازند و این به صورت قطع، برای ارباب‌های طالبان، کاری بس بسیار ستودنی و بزرگ خواهد بود.
از طرف دیگر، چیزی که در بحث نوروز بسیار مهم می‌باشد نحوه‌ی برخورد حاکمان و اندیشمندان افغانستان با مردم و همچنان دشمنان این کشور است. رهبران سیاسی و پژوهشگران بزرگ و مطرح این سرزمین باید بیشتر از پیش در جهت شناساندن مسأله‌ی نوروز و ارزش‌های مربوط به آن در میان جامعه سعی کنند؛ تا باشد در سمت وسو گیری فکر مردم نقش کلیدی ایفا کرده باشند. حکومت باید در قسمت فرهنگ‌سازی و بسترسازی نوروز در میان ملت سرمایه‌گذاری کرده و با طبقه روحانیان جامعه نیز مشکلش را حل سازد.
نکته دیگری که بسیار مهم است توجه جدی به شگردهای کاری دشمنان ملت افغانستان و در زیر نظر داشتن آن‌ها از سوی حکومت می‌باشد. نوروز بزرگترین پتانسیل در راه خودشناسی و اتکا به هویت و ارزش‌های بومی ما است. نوروز یکی از شاه کلیدهایی‌ست که می‌تواند غرور از دست رفته مردم ما را برگرداند. نوروز هویتی است که هم اکنون در حال گسترانیدن دامن سبز و شکوهمند خویش در سراسر این جهان مدرن می‌باشد.

محمداسحاق ثاقبی- ارسالی به خبرگزاری جمهور