امریکا و عربستان داعش را به افغانستان خواهند فرستاد؟

حملات پراکنده‎ تروریستی که در افغانستان، مصر، اندونزی و ... با نام داعش به وقوع پیوسته‎اند را نباید به مثابه کوچ داعش به آن نقاط دانست بلکه این پدیده صرفا بیعت گروهک‎های تروریستی‎ بومی‎ آن مناطق با ابوبکر البغدادی است که صد البته با کوچ داعش تفاوت دارد. این قبیل بیعت‎ها به معنای تمکین حداکثری به فرامین داعش نبوده و بیشتر یک بازی رسانه‎ای به همراه نوعی رسالت درون سازمانی مرسوم در گروه‎های تروریستی محسوب می‎شود که بیعت میان ابوبکر شکائو و ایمن الظواهری یا اسامه بن لادن و ملاعمر نمونه‎هایی هستند بر این مدعا.
اما آیا داعش قصدی برای کوچ به نقاط دیگر ندارد؟ در پاسخ به این پرسش باید اذعان داشت به طور قطع داعش در حال برنامه ریزی برای کوچ هسته مرکزی خود به کشوری ایمن‎تر از سوریه یا عراق است. حضور نیروی هوایی روسیه و نیروی زمینی ایران اگرچه نتواسته داعش و دیگر گروه‎های تروریستی در سوریه را ریشه کن کند لیکن سوریه را برای داعش نا امن کرده است.
دو مکان را می‎توان به عنوان مرکز کوچ هسته مرکزی داعش یا به عبارت بهتر پایتخت آینده آن مد نظر قرار داد، لیبی و افغانستان.
لیبی، کشوری در خلأ قدرت که در حال حاضر حضور دو دولت مجزای اسلام گرا و سکولار را تجربه می‎کند و در ظاهر از بستری مناسب برای حضور یک گروه تندرو اسلامی برخوردار است. لیکن موقعیت لیبی از لحاظ جغرافیای استراتژیک به گونه‎ای ست که فعالیت گسترده تروریستی را مخدل خواهد کرد. اهمیت این کشور از لحاظ استراتژیک برای اروپا به گونه‎ای ست که وجود داعش در آن خطری مستقیم برای اروپا خواهد بود و در این صورت ناتو به طور حتم واکنشی مانند رخداد سال ۲۰۱۱ را تکرار خواهد کرد. در بعد عوامل طبیعی نیز لیبی فاقد عوامل محیطی طبیعی فعالیت تروریستی مانند رشته کوه و جنگل است و این مسئله وضعیتی بسیار شکننده را به داعش تحمیل خواهد کرد.
افغانستان، کشوری درگیر با کشمکش‎های سیاسی داخلی که منجر به اختلال در بعد امنیت شده و هر لحظه در خطر حمله‎های تروریستی گروه‎های فعال در خاک آن کشور است. این کشور به دلیل وجود کوه‎های بسیار سردسیر، آب و هوای بری و نامناسب و مسیرهای صعب العبور، مکانی بسیار مناسب برای فعالیت گروه‎های تروریستی ست و خلأ قدرت متمرکز در بسیاری از نقاط این کشور بیش از پیش به این امر دامن زده.
از بعد سیاسی نیز حضور داعش در افغانستان گزینه مقبول‎تری از نظر ایالات متحده آمریکاخواهد بود زیرا هم توجیه‎گر استمرار حضور نیروی نظامی این کشور در افغانستان بوده و هم همپیمانان منطقه‎ای ایالات متحده را به دلیل دور بودن داعش از آنها در امنیتی نسبی قرار خواهد داد. عربستان سعودی نیز در تلاش برای جلوگیری از نابودی کامل داعش است زیرا در این صورت بزرگترین عامل فشار خود بر رقیب منطقه‎ای اش یعنی ایران را از دست خواهد داد. از این روی عربستان در تلاش خواهد بود تا با انتقال هسته مرکزی داعش به مکانی دیگر، از انحلال کامل آن در صورت استیلای کامل ایران و روسیه بر خاک سوریه جلوگیری کند و با توجه به نزدیکی نیروهای تروریستی تکفیری حاضر در پاکستان و افغانستان به آل سعود، افغانستان می‎تواند مکانی مناسب از دید عربستان برای کوچ داعش باشد و همسویی عربستان و ایالات متحده در این امر، بی شک به همکاری آنها نیز ختم خواهد شد.
بررسی موارد فوق این مسئله را منتج خواهد شد که افغانستان گزینه منطقی‎تری برای کوچ داعش است و فعالیت داعش در لیبی تنها معطوف به منطقه الهلالیه و با هدف به تاراج بردن نفت این منطقه رخ داده، نه کوچ هسته مرکزی و حضوری دائمی.
اما این تغییر پایتخت با جبهه گیری شدید ایران، چین و روسیه رو به رو خواهد شد. چین نمی‎خواهد یک گروه تندرو اسلامی که توانایی جذب اعضای جدید از دیگر کشورها را دارد در افغانستان و به تبع آن آسیای مرکزی ظهور کند و به طور قطع تمام تلاش‎اش را در جهت جلوگیری از این رویداد خواهد کرد که منجمله می‎توان به کمک نظامی و تسلیحاتی به ایران برای تسریع در نابودی داعش اشاره کرد.
روسیه و ایران ولی بیشتر از دیگر کشورها با افغانستانی که به طور رسمی به پایگاه تروریست‎ها تبدیل شود مشکل دارند. حضور داعش در افغانستان با توجه به پتانسیل این کشور برای تبدیل شدن به پایگاه ایمن تروریست‎ها آن هم در صورت ادامه حضور داعش در سوریه، مشکلات امنیتی جدی‎ای برای ایران و روسیه بوجود خواهد آورد.
داعش برای انتقال هسته مرکزی خود به افغانستان، در بعد مسائل داخلی افغانستان با دو مشکل عمده مواجه است. اول، عدم دسترسی آسان به منابع این کشور با توجه به جغرافیای افغانستان. زیرا مقدار قابل توجهی از منابع افغانستان در مناطق خارج از دسترسی تروریست‎ها ست. دوم، رشد فرهنگی جامعه مدنی افغانستان. جامعه مدنی افغانستان در سال‎های اخیر، تکامل قابل ملاحظه‎ای را پشت سر گذاشته و این رشد در کنار خاطرات تلخ مردم افغانستان از اسلام تندرو خصوصا طالبان، راه را برای استقرار داعش در افغانستان به شدت سخت خواهد کرد.
ولی با تمام این تفاسیر تنها کشوری که داعش برای ادامه حیات خود ناچار به کوچ به آن است افغانستان می‎باشد و تنها راه مقابله با این رخداد نیز، اضمحلال کامل داعش در سوریه است، که امری به نظر بعید می‎آید.
نویسنده : مانی محرابی، پژوهشگر و تحلیلگر مسائل بین الملل
خبرگزاری جمهور