روند صلح؛ مذاکرات مستقیم کلید می خورد؟

دور نخست گفتگوهای صلح رو در رو میان دولت افغانستان با طالبان، قرار است در هفته اول ماه مارچ در پاکستان برگزار شود.
پس از پایان نشست چهارم گروه کاری صلح افغانستان که در کابل، جزئیات توافق به دست آمده میان شرکت کنندگان این نشست، در خبرنامه مشترکی از سوی دولت افغانستان به رسانه‌ها فرستاده شد.
در این خبرنامه گفته شده که شرکت کنندگان نشست کابل از "گروه‌های مختلف طالبان" و دیگر گروه‌های درگیر در جنگ می‌خواهند که نمایندگان با صلاحیت خود را برای شرکت در نخستین مذاکره رو در رو با دولت افغانتسان، معرفی کنند.
در خبرنامه گروه همکاری همچنین آمده که توافق شده است تا یک گروه کاری از افغانستان و پاکستان به منظور گفتگو و کسب حمایت علمای دینی در دو کشور ایجاد شود.
قرار شده است که این گروه کاری از علمای دینی در دو کشور بخواهد تا علیه خشونت و جنگ در افغانستان فتوا بدهند و حمایت خود را از روند صلح به رهبری دولت افغانستان اعلام کنند.
در این خبرنامه همچنین آمده است که نشست پنجم گروه کاری چهارجانبه، در پی مذاکرات رو در رو با طالبان برگزار خواهد شد.

این نخستین بار است که تاریخی تقریبا مشخص برای آغاز گفتگوهای مستقیم صلح میان دولت افغانستان و طالبان از سوی نمایدگان چهار کشور شرکت کننده در نشست های چهار جانبه اعلام می شود؛ اما هنوز اطمینان کافی در مورد برگزاری این گفتگوها وجود ندارد؛‌ زیرا دفتر نمایندگی سیاسی طالبان در قطر از توافق طالبان با این تاریخ، اعلام بی اطلاعی کرده و دیگر گروه های طالبان نیز موضع مشخصی اتخاد نکرده اند.

حتی اگر چنین گفتگویی نیز برگزار شود، انتظار نمی رود به سرعت به نتایج ملموس و مشخصی برسد؛ زیرا معلوم نیست طالبان در گفتگوهای مستقیم صلح با دولت افغانستان، چه پیش شرط هایی را برای پذیرش صلح مطرح خواهند کرد و دولت تا چه حد آمادگی، صلاحیت و قدرت دارد که این پیش شرط ها را محقق سازد.

نکته مهم دیگر این است که طالبان در حال حاضر، دست کم سه شاخه مجزا دارد و در این میان، شبکه حقانی نیز اگرچه رهبر آن، به عنوان معاون اختر منصور فعالیت می کند؛ اما یک گروه مستقل محسوب می شود که برای خود حیثیت سیاسی و قدرت نظامی جداگانه و منحصر به فرد، قایل است.

همین نکته در مورد حزب اسلامی به رهبری گلبدین حکمتیار هم وجود دارد. هرچند احتمال مشارکت این حزب در روند گفتگوهای صلح، زیاد است؛ زیرا در گذشته نیز این حزب علاوه بر آنکه اعضای ارشد و کلیدی آن، سمت های حساس و مهمی را در ترکیب دولت، اشغال کرده بودند، در زمینه های صلح نیز فعالیت های پنهان و آشکاری داشت.

مساله سومی که احتمال به نتیجه رسیدن سریع گفتگوهای مستقیم صلح را تضعیف می کند، فعالیت همزمان دیگر جریان های تروریستی در قلمرو افغانستان است.

به بیان دیگر، شاید دولت در نهایت بتواند به کمک امریکا و پاکستان و چین، طالبان را متقاعد کند که روند صلح را بپذیرد و دست از ادامه خشونت و نظامی گری بردارد؛ اما این امر، لزوما به تحقق صلح منجر نخواهد شد؛ زیرا رژيم های حامی تروریزم در منطقه، از این قدرت برخوردار اند که به سرعت، گروه های تروریستی تازه ای را جایگزین گروه طالبان کنند و به این ترتیب، همچنان از مسیر خشونت و جنگ، اهداف سلطه جویانه خود در افغانستان و منطقه را دنبال کنند؛ ضمن آنکه همزمان توانسته اند در پوشش تسهیل زمینه های صلح میان دولت افغانستان و طالبان هم به بخشی از این اهداف دست پیدا کنند.

گزینه علما نیز ابزار تازه و کارآمدی نیست که بتواند به تحقق یا تسریع و تسهیل روند صلح کمک کند. این گزینه پیش از این نیز به کار گرفته شده و نتیجه نداده است.

علما قدرت اجرایی ندارند و توصیه های اخلاقی و وعظ و نصیحت هم چیزی نیست که بتواند روی آرایش های نظامی و وضعیت میدانی جنگ در کشور تاثیری بگذارد.

عبدالمتین فرهمند- خبرگزاری جمهور