نقش ژئوپلتیک افغانستان در معادلات منطقه

با توجه به جایگاه ژئوپلتیک افغانستان، تهدیداتی علیه این کشور و شیوه رویارویی افغانستان با این تهدیدات، بی تاثیر در سایر کشورها نخواهد بود. کشورهای حاضر در مناطق آسیای جنوبی، آسیای شرقی و آسیای میانه بطور مستقیم و کشورهای حاضر در مناطق آسیای غربی، اروپای شرقی و آسیای جنوب شرقی بطور غیرمستقیم با مسئله افغانستان درگیر بوده و به همین دلیل، افغانستان دارای جایگاهی ویژه و کلیدی در سیاست‎ها و برنامه‎های شان می‎باشد.
در حالی ماه دوم سال ۲۰۱۶ را سپری می‎کنیم که خاورمیانه درگیر وقایعی خاص می‎باشد که پیش بینی وضعیت موجود شاید امری سخت برای تحلیلگران مسائل بین الملل محسوب می‎شد. جنایات داعش در سوریه و عراق، حضور نظامی روسیه در سوریه، درگیری میان روسیه و ترکیه، تنش دیپلماتیک میان ایران و عربستان، زمزمه‎های کوچ داعش به آفریقا و به تبع آن حمله احتمالی ناتو به لیبی، لشکرکشی عربستان به یمن و ... نمونه‎هایی از وقایعی هستند که امروز، خاورمیانه را به منطقه‎ای به شدت بحرانی تبدیل کرده‎اند.
اما مسئله مهم دیگری که می‎تواند به بحرانی شدن بیش از پیش منطقه دامن بزند، کوچ هسته مرکزی داعش به افغانستان است که اهمیت ویژه‎ای در معادلات منطقه و جهان خواهد داشت.
ایران و روسیه، خاک کشورهای سوریه و عراق را برای داعش نا امن کرده‎اند و ناتو نیز اجازه حضور داعش در شمال آفریقا را نخواهد داد. در این شرایط، افغانستان تنها گزینه برای کوچ یا به عبارتی فرار داعش برای جلوگیری از انحلال کامل می‎باشد. اما در صورت رخ دادن این اتفاق چه وقایعی به وقوع خواهند پیوست؟
در وهله اول انتقال تروریسم به آسیای شرقی به واسطه مرزهای مشترک افغانستان و چین تسریع خواهد شد. این امر چین را بر این می‎دارد تا با کمک‎های خود به ایران، سوریه و افغانستان از رخ دادن این اتفاق جلوگیری کند. نا امنی در چین به معنای سیر به سوی ورشکستگی اقتصادی برای این کشور است و قطعا چین تمام تلاش اش را برای جلوگیری از این رخداد خواهد کرد.
در وهله دوم، ایران با خطر امنیتی مواجه خواهد شد. حضور داعش در افغانستان در شرایطی که این گروه به حضور در سوریه نیز ادامه داده باشد خطرات سنگینی را برای ایران به دنبال خواهد داشت و ایران با علم به این موضوع با هدف انحلال کامل داعش در خاک سوریه، از یک سو میزان قابل ملاحظه‎ای از قدرت خود را صرف تجهیز و کمک به دولت بشار اسد در جهت اضمحلال این گروه تروریستی خواهد کرد و از سوی دیگر به یاری دولت افغانستان برای جلوگیری از نفوذ گسترده داعش به خاک همسایه شرقی خود خواهد شتافت.
در وهله سوم، روسیه از این ماجرا آسیب خواهد دید. نا امنی و قاچاق، دو پیامد عمده منفی حضور داعش در افغانستان برای روسیه هستند و از آنجا که روسیه برای حل مشکلات داخلی افغانستان به نیروی نظامی متوسل نخواهد شد، سعی بر آن دارد تا اولاً با همکاری با ایران به اضمحلال کامل داعش در خاک سوریه سرعت بخشیده و ثانیا با قدرت سیاسی خود در سازمان‎های بین المللی خصوصا سازمان همکاری‎های شانگهای، به تقویت افغانستان در برابر نفوذ داعش بپردازد.
در مقابل این گروه متشکل از ایران، چین و روسیه، که به مقابله با نفوذ داعش در افغانستان می‎پردازند، گروهی متشکل از سه کشور دیگر یعنی پاکستان، عربستان سعودی و ایالات متحده آمریکا در صورت لزوم و وجود منافع، راه‎های نفوذ داعش در افغانستان را هموار خواهند کرد. منافعی مانند ادامه حضور نیروهای نظامی ایالات متحده در افغانستان، جلوگیری از اضمحلال داعش توسط عربستان و دامن زدن به بحران امنیتی افغانستان از سوی پاکستان.
به هر روی، مسئله داعش یکی از اصلی‎ترین مسائل افغانستان در سال ۲۰۱۶ خواهد بود که نقش ویژه افغانستان در معادلات منطقه را بیش از پیش پر رنگ خواهد کرد.

مانی محرابی، پژوهشگر و تحلیلگر مسائل بین الملل
خبرگزاری جمهور