الگوهای مدیریت، از منا تا کربلا

عراق امسال نیز میزبان بزرگترین اجتماع انسانی جهان بود. براساس برآوردهای کلی، حدود ۲۲ میلیون نفر از سراسر جهان برای شرکت در مراسم اربعین؛ سالگرد چهلمین روز از شهادت حضرت امام حسین علیه السلام نواده گرامی پیامبر اکرم صلوات الله علیه و آله و سلّم، راهی کشور جنگ زده و بی ثبات و فقیر عراق شدند.
پیش از هر چیزی باید توجه داشته باشیم که بخش های وسیعی از کشور عراق حداقل ۱۱ سال است که شاهد ناامنی های گسترده است. این ناامنی ها پس از ظهور داعش و قطب بندی های قومی و شکافهای فرقه ای و اجتماعی مهیبی که با دیکته رژيم های مداخله جوی منطقه مانند ترکیه، قطر و عربستان سعودی با پشتیبانی و مدیریت قدرتهای خارجی وارد فصل تازه ای شده و ابعاد وحشت آوری پیدا کرده است.

با این توضیح، سفر به عراق آنهم در ابعاد میلیون ها نفری، می تواند هزینه ای برابر با جان و زندگی افراد در پی داشته باشد؛اما آنهایی که در حماسه تاریخی اربعین امسال در عراق شرکت کردند، نخستین هزینه ای که برای این سفر مشتاقانه در نظر گرفتند، گذر از جانشان بود و این یکی دیگر از وجوه ممتاز مراسم اربعین نسبت به هر اجتماع انسانی دیگر در هر نقطه جهان که با انگیزه های دینی و مذهبی برگزار می شود، به حساب می آید.

به این ترتیب، اربعین تنها یک پیاده روی صرف برای شرکت در یک عزاداری آیینی نیست؛ بلکه نمایش قدرت میلیون ها نفر و شور و اشتیاق و بی قراری و عشق آنها برای شهادت در راه دیانت نیز هست؛ چه، در تفکر شیعی و بر اساس پارادایمی که مکتب سرخ حسینی، آن را تئوريزه می‌ کند و به رهروانش آموزش می ‌دهد، لبیک گفتن به حسین معنایی جز گذر از جان و مایه گذاشتن از هستی خویش برای یک هدف متعالی و بلند و آسمانی ندارد.

صرف نظر از این حتی بر بنیاد معیارهای معمول و متعارف بشری نیز برگزاری مراسمی که با حضور ده ها میلیون نفر در سرزمین جنگ زده و فقیری مانند عراق و در شهری چون کربلا که از بسیاری از امکانات، تسهیلات و زیرساختهای شهری مدرن، بی بهره است، کاری شگفت و در خور تأمل و توجه است.

این رویداد به ویژه در شرایطی رخ می دهد که امسال، افکار عمومی جهانیان به ویژه دنیای اسلام، تجربه تلخ مدیریت مراسم حج بعنوان فریضه بزرگ الهی و رخداد فاجعه خونین و مرگبار منا در روز عید قربان در عربستان سعودی را نیز به خاطر دارند. فاجعه ای که بربنیاد آمار تأیید شده از سوی منابع مستقل، حداقل ۷۰۰۰ قربانی گرفت.

حکام سعودی در جریان مراسم حج امسال که با حضور نزدیک به دو میلیون زائر برگزار شد، به نسبت حماسه بی مانند اربعین در کربلا، بسیار کوچک و محدود و در نتیجه، قابل مدیریت محسوب می شود، نشان دادند که حتی پس از آن رویداد تلخ و خونین و وحشتناک نیز قادر به مدیریت اوضاع نیستند.

برخوردی که با قربانیان شد، هتک حرمت های منزجرکننده ای که نسبت به اجساد حجاج درگذشته در فاجعه منا صورت گرفت که در برخی موارد، اجساد در میان زباله ها رها شده بودند و یا با ماشین های غول پیکر ویژه خاکبرداری در پروژه های عظیم ساختمانی، از اینسو به آنسو رانده می شدند و یا گم شدن شمار قابل توجهی از اجساد و ناتوانی رژیم سعودی در شناسایی و تثبیت هویت حجاج که هنوز هم به پایان نرسیده است و نیز ناتوانی و عدم کفایت این رژيم، در انتشار یک آمار دقیق و قابل قبول از شمار قربانیان فاجعه، همه نشانگر آن بود که رژيم ثروتمندی مانند سعودی که قرن هاست میزبان زائران خانه خدا است و از این آدرس به ثروت بی شماری می رسد و نیز از ثروتهای سرشار نفتی برای ایجاد زیرساخت های مناسب و مطمئن و تسهیلات مدرن و پیشرفته برای مدیریت مناسک حج هم بهره مند می باشد، به اندازه مردم و دولت فقیر و ناتوان و درگیر مصایب و مشکلات عظیم اقتصادی، امنیتی، اجتماعی و سیاسی نیز کفایت ندارد.

این در حالی است که از نظر شمار و میزان شرکت کنندگان، دو مراسم منا و کربلا اصولا قابل مقایسه نیستند: در منا حدود دو میلیون نفر شرکت داشتند؛ اما در کربلا دست کم ۲۲ میلیون نفر!

با این حساب، حتی اگر هر انگیزه احتمالی دخیل در فاجعه منا را هم نادیده بگیریم، همین مقایسه سرانگشتی میان الگوی مدیریت رژيم سعودی و دولت عراق، همه چیز را توضیح می دهد.

این برای رژيم پرمدعایی مانند آل سعود، با وجود تجربه ای صدها ساله در برگزاری مراسم حج به حیث بزرگترین فریضه مسلمین جهان، به رغم دسترسی به منابع عظیم مالی و اقتصادی، با توجه به میزان اندک شرکت کنندگان مناسک حج در مقایسه با راهپیمایی عظیم و بی مانند اربعین حسینی و با در نظرداشت وضعیت امنیتی مطلوبی که عربستان سعودی به عنوان کشوری که رژیم مسلط بر آن، بر همه گروههای تروریستی در سراسر منطقه و جهان، اشراف و تسلط کامل دارد، در برابر عراق که خود درگیر و قربانی تروریزم مورد حمایت سعودی هاست، بسیار جای تأسف است که در برابر دیدگان جهان و جامعه بین المللی، در یک روز ۷۰۰۰ نفر را به کام مرگ می فرستد؛ اما در عراق، ۲۲ میلیون نفر شرکت می کنند و حتی بینی کسی خون نمی شود.
نرگس اعتماد- خبرگزاری جمهور