رویکرد امنیتی افغانستان و ظرفیت های منطقه ای

وزارت دفاع از امضای تفاهمنامه همکاری میان وزارت های دفاع افغانستان و چین خبر داده است.
این تفاهمنامه از سوی معصوم استانکزی؛ سرپرست وزارت دفاع و معاون ستاد ارتش چین در پکن امضا شد.
چین در ۱۴ سال گذشته از کشورهای عمده کمک کننده افغانستان بوده و با روی کار آمدن حکومت وحدت ملی، روابط میان دو کشور وارد مرحله تازه ای شده است.
اشرف غنی، چین را یکی از کشورهای قدرتمند در منطقه خوانده است که به گفته او این کشور می تواند با توجه به روابط نزدیک با پاکستان، طالبان را به پای میز مذاکره با دولت افغانستان بکشاند.
معصوم استانکزی روز گذشته از نمایشگاه تولید سلاح نورین کو چین نیز بازدید کرده است.
آقای استانکزی، به هدف شرکت در ششمین جلسه دوره ای انستیتوت مطالعات ستراتژیک چین به پکن رفته است.
در حاشیه این نشست، استانکزی در دیدار با معاون وزیر دفاع ایران در باره مسایل امنیتی بحث و گفتگو کرده است.
او در سخنرانی اش در جلسه انستیتوت مطالعات استراتژیک چین در مورد اینکه تروریست ها از کجا تجهیز شده، آموزش می بینند و وارد افغانستان می شوند، صحبت کند.
افغانستان از نقطه نظر ژئوپلیتیک در منطقه حساسی واقع شده است. وضعیت افغانستان از منظر جغرافیای سیاسی به گونه ای است که همه قدرت های بزرگ جهان، برای سلطه و حضور مستقیم یا اعمال سلطه و حضور غیر مستقیم نظامی در آن تکاپو می کنند.
در مقابل، نبود حاکمیت های ملی و حاکمان دانا و میهن پرست در گذشته، موجب شده است که کشور ما هیچگاه از این موقعیت حساس خود برای منافع، امنیت و حاکمیت ملی اش، طرفی نبندد و بهره ای نبرد.
ناپایداری سیاسی در کشور موجب شده است تا حکومت مرکزی یا اساسا وجود نداشته باشد، یا وجودش را مدیون حمایت یک قدرت بزرگ خارجی باشد. به همین دلیل، آحاد مردم، همواره به حاکمیت مرکزی به عنوان یک غیریت پیوندناپذیر نگاه کرده و قدرت را جزیره ای جداافتاده از بافت اجتماعی و سیاسی کشور ارزیابی کرده اند.
این نگاه، هم برای مردم، زیانبار بوده است و هم برای حاکمانی که به قدرت صرفا از منظر حمایت یک کشور سلطه گر خارجی نگاه می کردند؛ زیرا پیامد این وضعیت، خواسته یا ناخواسته، استمرار یک بی ثباتی و ناپایداری سیاسی بوده است.
اخیرا در آشپزخانه ارگ ریاست جمهوری، بقایای دو جسد انسان کشف شد. هنوز کسی از هویت این اجساد و انگیزه و زمان قتل و دفن آنها در آشپزخانه ارگ چیزی نمی داند؛ اما این نمونه ای کوچک از نمایه بزرگ یک تاریخ ماجراجویی، بی ثباتی و ناپایداری سیاسی و امنیتی در کشور محسوب می شود.
عمق و دامنه این ناپایداری و بی ثباتی به اندازه ای گسترده بوده است که تا عمیق ترین و پنهانی ترین لایه های کانون قدرت یعنی آشپزخانه ارگ نیز نفوذ کرده است.
به جرات می توان گفت که به شهادت تاریخ معاصر افغانستان، به جز مقاطعی کوتاه در حیات سیاسی و امنیتی کشور، همه گلوله هایی که از سمتی به سمتی شلیک شده اند، به هدف رساندن صاحب گلوله به آنسوی دیوارهای نفوذناپذیر ارگ شلیک شده اند؛ جنگ بر سر قدرت.
از جانب دیگر، به جرأت می توان ادعا کرد که در پشت هر جنگی، دستی نیرومند از یک قدرت خارجی قرار داشته است.
با این حساب، تاریخ شهادت می دهد که ما هیچگاه برای یک هویت جمعی مورد وفاق همگان در کنار هم علیه دیگری متجاوز خارجی و اشغالگر، مبارزه نکرده ایم، به جز مقاطعی از تاریخ که در نهایت، بازهم از مسیر اصلی اش منحرف شده و تمامی اراده ها به قدرت معطوف گشته است.
با توجه به این مسایل، می توان گفت که رویکرد امنیتی و نظامی دولت کنونی افغانستان به چین را به صورتی بسیار محتاطانه باید مورد ستایش قرار داد.
چین قدرتی غیر قابل انکار و پیشرو نه تنها در همسایگی افغانستان و سراسر قاره کهن؛ بلکه فراتر از آن، در سطح جهان است.
امریکا بی جهت، بلندپروازی های نظامی چین را جدی نمی گیرد؛ کشوری که با دو میلیون و ۳۰۰ هزار نظامی، بزرگترین ارتش حرفه ای جهان به لحاظ تعداد نفرات را دارد.
با این حساب، دوستی امنیتی و نظامی با چنین قدرتی، یک امتیاز محسوب می شود؛ اما این لزوما ما را از حفظ هوشمندی در اعمال گام به گام یک استراتژي امنیتی و دفاعی بسیار دقیق و کارشناسی شده بی نیاز نمی کند؛ زیرا چین در ماجراهای پیشین افغانستان، هیچگاه بی طرف نبوده است.
اخیرا جنرال دوستم به روسیه رفت و از آن کشور، کمک نظامی درخواست کرد. به تازگی نیز رییس جمهوری امریکا، مأموریت نظامی کشورش در افغانستان را تا پایان ۲۰۱۶ تمدید کرد. آلمان هم قول مشابهی داده است.
اشرف غنی گفته است که از دیگر قدرت های غربی عضو ناتو هم درخواست هایی را در این زمینه مطرح خواهد کرد.
روسیه نیز حضور نظامی اش را تا نقطه صفر مرزی با تاجیکستان گسترش داده و قرار است امنیت مرز آن کشور با افغانستان را در کنترل خود بگیرد.
از این سو، پاکستان با تشکیل گروه های تروریستی تازه، هر روز بر ابعاد سلطه گری امنیتی خود بر افغانستان می افزاید و از آنسو هند را در برابر خود می داند.
با این حساب، منطقه ای که در آن واقع شده ایم، از نظر جغرافیای سیاسی، بسیار حساس و ملتهب و متلاطم است. ظرفیت های بزرگی برای بهره برداری دارد؛ اما در عین حال، امکان لغزش های مرگبار و جبران ناپذیر هم زیاد است. چنانچه در گذشته شاهد بوده ایم.
آنچه حضور و هستی و حیات ما در میان موج های متلاطم رقابت های منطقه ای و جنگ های نیابتی را تضمین می کند، ایجاد یک استراتژي جامع و دقیق و همه جانبه و کارشناسی شده مبتنی بر اصول منافع ملی، فارغ از اعمال سلطه و نفوذ قدرت های خارجی غربی و شرقی است.
در حال حاضر، جای چنین راهبردی خالی است.
عبدالمتین فرهمند- خبرگزاری جمهور