جمعیت اصلاح و طالبان، دو روی یک سکّه

جمعیت اصلاح و انکشاف اجتماعی، هزاران عضو فعال در گوشه و کنار افغانستان دارد. به اعتراف مخالف و موافق، جمعیت اصلاح، فعال‌ترین نهاد اجتماعی در سطح افغانستان ‌است. بیشترینه رهبران ارشد نهاد مزبور، سابقه عضویت در حزب اسلامی و طالبان را دارند و دارای افکار تندروانه و متعصبانه مذهبی و قومی هستند. به دلیل این‌که بسیاری از اعضای این نهاد از مناطقی برخاسته‌اند که تعصب‌های قومی و مذهبی در آن مناطق، ریشه‌دارتر است، هیئت رهبری جمعیت اصلاح می‌کوشد هرطوری که شده دل آن عده از اعضای خود را که از مناطق تعصب‌خیز برخاسته‌اند به دست بیاورد و به همین دلیل تا کنون هیچ موضع رسمی‌ای برضد طالبان و دیگر گروه‌های جنایت‌کار تروریستی اتخاذ نکرده است. شاید دلیل دیگر این‌که جمعیت اصلاح دوست ندارد خود را با طالبان مواجه کند این باشد که این نهاد از سوی مراجعی در پاکستان و کشورهای خلیج تمویل و دیکته می‌شود و این مراجع نمی‌خواهند کاری کنند که موقعیت طالبان را در نزد افکار عمومی در افغانستان تضعیف شود.
در این اواخر، پس از آن‌که مرگ ملا محمدعمر، رهبر طالبان، اعلام شد و طالبان هم مرگ رهبرشان را تأیید کردند، جمعیت اصلاح دست به اقدام عجیبی زد و به اعضای «تحریک اسلامی»، مرگ ملا عمر را تسلیت گفت. تعزیت‌نامه نوشتن جمعیت اصلاح به مناسبت مرگ ملا محمد عمر، واکنش گسترده کاربران شبکه‌های اجتماعی افغانستان را برانگیخت. بسیاری از مردم در فیس‌بوک، این اقدام جمعیت اصلاح را نکوهش کردند و آن را توهین به خون بی‌گناهان پرشماری که توسط طالبان و به نام ملا محمدعمر کشته شده‌اند، تلقی کردند.
رهبران جمعیت اصلاح از واکنش گسترده مردم در برابر این اقدام نادرست‌شان غافل‌گیر شدند و خواستند به گونه‌ای این کار زشت خود را توجیه کنند. یکی از سرگردکان جمعیت اصلاح در صفحه فیس‌بوک خود، پیام تسلیت نوشتن جمعیت اصلاح برای مرگ ملا محمد عمر را از قبیل ادب اجتماعی دانست و از آن‌هایی که ادعای روشنفکری دارند خواست که اجازه دهند که جمعیت اصلاح برای «مخالف فکری و سیاسیِ» آن‌ها پیام تسلیتی بنویسد.
مخالف سیاسی و فکری خوانده شدن ملا محمدعمر از سوی جمعیت اصلاح، نمایان کننده این حقیقت است که سرکرده‌های جمعیت اصلاح هیچ اعتنا و توجهی به این همه کشتار و ویرانی که به دست طالبان و به نام «امیرالمومنین» انجام می‌شود ندارند و ارزش‌های انسانی برای‌شان چندان اهمیت و ارزشی ندارد. برای آن‌ها مهم‌تر از همه، از دست ندادن حمایت افکار عمومی در مناطقی‌است که افکار طالبانی، پرطرف‌دار است. در این میان، اگر آبروی اسلام عزیز هم به تاراج برود و چهرۀ مسلمانان در نزد جهانیان، مخدوش شود باکی نیست.
در این حیص و بیص، در شب‌های پانزدهم و شانزدهم ماهِ اسد انفجارهای مهیبی در منطقه شاه‌شهید کابل و در ورودی آکادمی پلیس افغانستان صورت گرفت که تلفات جانی پرشماری برجا گذاشت. جمعیت اصلاح برای این‌که اشتباه پیشتر خود را در مورد پیام تسلیت نوشتن برای مرگ ملا عمر ترمیم کند، پیامی «به مناسبت انفجارات اخیر در کشور» نشر کرد. هرچند جمعیت اصلاح خواسته با نشر این پیام، دل آن عده از پیروانش را که از همدردی نشان دادن این گروه به خاطر مرگ ملا عمر ناخرسندند به دست بیاورد، اما اگر با دقت و تعمق به این پیام نگریسته شود معلوم خواهد شد که این پیام جمعیت اصلاح نه تنها جنایت‌های طالبان را محکوم نکرده بلکه به نحوی بر جنایت‌های آن‌ها پرده انداخته و کارهای جنایت‌آلود آن‌ها را مشروعیت بخشیده است.
در این پیام آمده که جمعیت اصلاح، انفجارهای اخیر را «کار دشمنان امنیت و آرامش افغانستان» می‌داند. به درستی معلوم نیست که «دشمنان امنیت و آرامش افغانستان»، کیانند؟ آیا این دشمنان، هویتی دارند یا افرادی بی‌هویت و ناشناس هستند؟ این ادبیات، آدم را به یاد ادبیات حامد کرزی، رئیس جمهور پیشین افغانستان، می‌اندازد وقتی که در سال‌های اخیر زمام‌داری‌اش می‌خواست «برادران ناراضی» را تبرئه کند، گناه را به گردن دشمنان افغانستان می‌انداخت. این موضع‌گیری جمعیت اصلاح وقتی بیشتر تعجب‌آور می‌شود که این نکته را در نظر بیاوریم که در این سال‌ها طالبان همواره مسؤولیت کشتار و تباهی‌ای را که انجام می‌دهند برعهده گرفته‌اند، اما دایه‌هایی مهربان‌تر از مادر از راه می‌رسند و سعی می‌کنند از طالبان دفاع کنند و این گروه را مبرّا از هر عیب و نقصی نشان دهند.
همچنین جمعیت اصلاح در تازه‌ترین پیام خود، پلیس‌هایی را که در ساحه اکادیمی پلیس در شب شانزدهم ماه اسد کشته شدند، شهید نمی‌داند بلکه تنها از خداوند متعال برای آن‌هایی که در «جاده مقابل اکادیمی پلیس» به شهادت رسیده اند می‌خواهد که بهشت برین را نصیب‌شان گرداند. از نظر جمعیت اصلاح، تنها کشتن افراد ملکی از سوی «دشمنان افغانستان» قابل نکوهش‌است و کشتن نظامیان و آن‌هایی که برای دفاع از تمامیت ارضی کشور و تأمین حاکمیت قانون می‌رزمند هیچ اشکالی ندارد. من وقتی این بخش از پیام جمعیت اصلاح را خواندم، لحظه‌ای فکر کردم که آی‌اس‌آی، این پیام را نوشته است و به نام عبدالصبور فخری، رئیس سمبولیک جمعیت اصلاح (رهبران واقعی جمعیت اصلاح، کسان دیگری هستند) به نشر رسانده است.
در پایان این پیام عجیب و غریبِ جمعیت اصلاح آمده است:« وقوع اين حوادث دردناك، ضرورت اتخاذ يك موقف نيرومند وطنى براى قطع جنگ و ايجاد يك محور ملى براى صلح در كشور را بيش از پيش مبرم مى سازد.»
پرسش این‌است که وقتی حلقاتی که از سوی بیرونی‌ها تحریک می‌شوند نخواهند به صلح بپیوندند، چاره کار چه خواهد بود؟ وقتی آن‌هایی که قرار است با آن‌ها صلح صورت بگیرد -به ادعای جمعیت اصلاح- مردمانی ناشناخته و مجهول‌الهویه هستند چه‌طور ممکن‌است آن‌ها را به میز مذاکره کشاند؟ آیا مذاکره با اشباح، ممکن‌است؟ آیا این سخن جمعیت اصلاح به معنای این نیست که نهاد یاد شده می‌خواهد حکومت افغانستان را مقصر بداند و مسؤولیت ادامه جنگ را برعهده مسؤولان حکومتی بداند و طالبان را بی‌تقصیر بشمارد؟
پیام اخیر جمعیت اصلاح به مناسبت انفجارهای اخیر در کابل و لوگر، در کنار پیام تعزیت نوشتن این جمعیت به مناسبت مرگ ملا محمد عمر، برای صدمین بار نشان داد که جمعیت اصلاح و طالبان، دو روی یک سکه‌اند و از نظر فکر و ایدئولوژی، فرقی میان این دو گروه نیست. همان‌گونه که جمعیت اصلاح، کشتن پلیس و اردوی ملی را بلااشکال می‌داند، طالبان هم از سال‌ها قبل، چنین فتوایی را صادر کرده‌اند. به همان اندازه که گروه طالبان در سوگ رهبر خود اندوهگین‌است، جمعیت اصلاح هم از مردن ملا محمد عمر غمگین‌است. هر دوی این گروه، از سوی حلقه‌هایی در پاکستان و کشورهای حاشیه خلیج فارس تمویل می‌شوند تا افکار و اندیشه‌های تندروانه و مرتجعانه را در میان مردم افغانستان، پخش و نشر کنند. رهبران و اعضای ارشد هر دوی این دو گروه، افکار تعصب‌آلود و برتری‌طلبانه قومی را ترویج می‌کنند و در پی جنبه عملی دادن به این افکار هستند. البته تفاوت طالبان با جمعیت اصلاح در این‌است که نهاد اخیرالذکر در میان مردم، چندان بدنام نیست علاوه بر آن‌که می‌خواهد چهره مدنی به خود بدهد و با استفاده از آزادی‌های مدنی موجود در افغانستان، اذهان مردمان ساده‌لوح را مسموم کند.
گفته می‌شود که تعداد کثیری از جوانان شمالی و شمال افغانستان پس از آن‌که متوجه خطرناک بودن افکار و اندیشه‌های مدیران ارشد جمعیت اصلاح شده‌اند، از این نهاد فاصله گرفته‌اند و راه دیگری برگزیده‌اند.
آیا وقت آن نرسیده که آن عده از افراد روشن‌اندیش و فهیمی که تا کنون هم با این نهاد، همکاری دارند، با مشاهده رفتارهای قوم‌گرایانه و متحجرانه روزهای اخیر جمعیت اصلاح، از همکاری با این نهاد خودداری کنند و راه دیگری را انتخاب کنند؟ آیا برای آن‌ها اهانت‌آمیز نیست که یک عده از افراد معلوم‌الحال بخواهند با سوء استفاده از نام آن‌ها اجنداهای قومی و مذهبی خطرناک خود را دنبال کنند و در معرض اجرا بگذراند؟
جاوید رهنورد- ارسالی به خبرگزاری جمهور