دشواری مبارزه با ریشه های تروریسم جهانی

عدم اجماع جهانی بر سر تعریف فراگیر و رهایی بخش از تروریسم و اینکه تروریسم چیست، ضد تروریسم کیست، حمایت کنندگان مالی و منابع تمویل تروریسم یا شاهرگ اصلی اقدامات تروریستی در کجاست، از مباحث وسیع حوزه مطالعات تروریسم و ضد تروریسم است؟ تا هنوز هیچکدام از ارگانهای بین المللی، شورای امنیت و مجموع عمومی سازمان ملل متحد، و حتی سازمان های بین المللی ویا هم کارشناسان حقوق بین الملل و حوزه حقوق بین المللی جزا/کیفری، تعریف عام و پذیرفته شده ای از تروریسم ارائه نکرده اند وکوشش صورت گرفته تا به تعاریف موردی و خاص از اعمال تروریستی مثل بمبگذاری تروریستی، جرایم علیه امنیت افراد حمایت شده بین المللی، کمک مالی به تروریسم، اعمال غیرقانونی علیه امنیت پرواز و... بسنده شود.
جامعترین سند مجموعه عمومی سازمان ملل متحد مبنی بر اقدامات پیشگیرانه از تروریسم بین المللی در نهم دسامبر ۱۹۹۴ با وفاق عموم تهیه گردید. به بیان این اعلامیه، اقدامات تروریستی تحت هیچ ملاحظه سیاسی، فلسفی، ایدئولوژی، نژادی، قومی، مذهبی و هر انگیزه دیگری که برای موجه قراردادن آن مورد استفاده قرار گیرد، قابل توجیه نیست. با این هم تعریف قابل قبولی از تروریسم ارائه نگردید و شورای امنیت همچنان به این موضوع بی میل رفتار کرد .
پس از حوادث ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ شورای امنیت با صدور قطعنامه هایی چهره دگرگونی در راستای مبارزه با تروریسم بین المللی از خود به نمایش گذاشت. قطعنامه ۱۳۶۸ با تروریستی خواندن اقدامات صورت گرفته، آنرا تهدیدی به امنیت بین المللی خواند و از دولتها خواسته شد تا مرتکبان، سازمان دهندگان و حمایت کنندگان مالی این اقدامات را به محضر عدالت فراخواند و آنانی را که مسئولیت کمک، حمایت و پناه دادن به تروریست ها را به عهده دارد، مورد محاکمه قرار داده و وقوع اقدامات تروریستی جلوگیری گردد.
دبیر کل سازمان ملل هم در یک اقدام بی پیشینه حملات یاد شده را جنایت علیه بشریت عنوان کرد. با وجود حوادث ۱۱ سپتامبر هم کوشش بر ارائه تعریف جامع و قابل قبول از تروریسم و ضد تروریسم صورت نگرفت، دلیل کلان هم عدم توافق کشور های عضو و به خصوص کشورها دارای حق “وتو" شورای امنیت سازمان ملل متحد به تروريستي بودن/تروریستی نبودن وضد تروريست بودن سازمانها، گروه ها و دولت ها و اقدامات انجام شده است.
با این همه تشتت افکار جهانی نسبتی به تروریسم بین المللی، همه باورمندند که ریشه تروریسم در منابع تمویل کننده آن است و تا زمانی که منابع مالی تروریسم خشکانده نشود، مسئله تروریسم به راحتی قابل سرکوب و مقابله نیست. این موضوع به سهم خود به اشکال مسئله مبارزه با تروریسم می افزاید، با این همه اغماض در این نوشته کوشش شده تا به منابع مالی تروریسم به عنوان شریان حیاتی اقدامات تروریستی، به شکل موجز و موردی اشاره صورت بگیرد.
منابع تمویل تروریسم عمدتا در قالب های ذیل است، اما محدود به آن نیست: *
دولت ها از حمایت کننده اصلی تروریسم در جهان اند. تروریسم به عنوان ابزار اعمال فشار و تطبیق سیاست خارجی و حتی از ارکان دیپلوماسی سخت که مذاکره، تهدید و اعمال فشار نرم کارساز نشود، به شمار میرود. سیاستمدار مدبر و سیاستگزارهای زیرک اغلب از اقدام نظامی مستقیم خودداری میکنند؛ اقدام نظامی مستقیم مرگبار، پر هزینه و پشیمان کننده است، و موجب واکنش دولت ها و ملت ها در جهان و حتی افکار عمومی کشور اقدام کننده میشود تا جایی که در حکومت ها چند دستگی بوجود آورد تا مرز فروپاشی وکودتاها ممکن پیش رود.
ایجاد گروه های نفوذی و تجهیز، تمویل و پناه دادن به گروه هایی که در خط سیاست خارجی دولت ها حرکت کنند و ابزاری به تطبیق سیاست خارجی شان باشد، به مراتب کم هزینه، موثر، گمراه کننده افکار جهانی و انکار پذیر است. شمار دولت هایی که به تروریسم به عنوان یک ابزار در جهت سرکوب مخالفان داخی و خارجی پناه می برد، بی شمار است و اما اغلب دولت ها و سازمانهای استخباراتی ایالات متحده امریکا، انگلیس، عربستان سعودی، پاکستان، ایران، کوریای جنوبی وچین از سوی یکدیگر و گاهی هم از سوی نویسندگان و پژوهشگرهای آزاد متهم به حمایت، آموزش، تجهیز، تمویل و پناه دهی به تروریستان میشوند.
هرچه فعالیت اکثر مطلق گروه های تروریستی و شبه نظامی بدون دریافت حمایت های سامانمند و مداوم استخباراتی ـ دولتی کساد و توام با تهدیدهای جدی عملیاتی خواهد بود، اما گروه های داعش، تحریک طالبان افغانستان، القاعده، تحریک طالبان ازبکستان/ حرکت اسلامی ازبکستان، لشکر جنگوی پاکستان، جبهه النصره، جماعت الاسلامیه اندونیزیا، جمعیت الانصار، القاعده در مغرب اسلامی، القاعده در شبه جزیره عرب، گروه ابوسیاف، بوکوحرام، الشباب، انصار الاسلام و... بیشترین دریافت کنندگان منابع پنهانی استخباراتی ـ دولتی هستند. *
فعالیت های غیرقانونی،
فعالیت های غیر قانونی تروریستها را میتوان در قالبهایی چون قاچاق موادمخدر، قاچاق انسان، قاچاق اسلحه، آدمربایی و گروگانگیری، سرقت بانکها، سرقت دارایی عام و بیت المال، تسلط بر معادن و سرقت آن، سرقتهای انترنتی و هکری، اخاذی و... مشاهده کرد. چشمداشت و تکیه همیشگی تنها به منابع استخباراتی ـ دولتی برای گروه های تروریستی به مثابه یگانه شریان حیاتی خواهد بود و در صورت قطع آن، نیستی گروه حتمی است. گروه های سازمان یافته تر همیشه پیشبین دو و یاچند منبع و مکان برای پیشبرد اهداف خود هستند. در کنار اخاذی از اشخاص و افراد دولتی ـ غیر دولتی، تسلط بر منابع طبیعی و عایداتی کشور تحت نفوذ، قاچاق سنگ های قیمتی، قاچاق انسان و دیگر فعالیتهای غیرقانونی، قاچاق موادمخدر و گروگانگیری از فعالیت های همیشگی و پر سود گروه های تروریستی به شمار می رود، تا جایی که گستردگی فعالیت قاچاق موادمخدر توسط گروه های تروریستی جهت تامین مالی منجر به ایجاد مفهومی ((نارکوتروریسم)) شده است.
تحریک طالبان افغانستان، تحریک طالبان پاکستان، راه درخشان در پرو، پ.ک.ک در ترکیه، حرکت اسلامی ازبکستان، جندالله در ایران و... از گروههایی هستند که بیشترین موادمخدر را در دنیا قاچاق و دست به دست میکنند. به عنوان نمونه در قاچاق بیشتر از ۹۰ درصد موادمخدر بین افغانستان، ایران، پاکستان و جمهوری های آسیای مرکزی، گروه طالبان افغانستان، گروه طالبان پاکستان، گروه جندالله و حرکت اسلامی ازبکستان در تبانی با استخبارات منطقه دست دارند. به همین ترتیب پ.ک.ک متهم به انتقال ۸۰ درصد هروئین از آسیای مرکزی به اروپا است.
موادمخدر از منابع بی بدیل مالی گروه های تروریستی وشبه نظامی است، تفاوت قیمت این مواد در جاهای مختلف دنیا موجب فعالیت گسترده گروه های تروریستی در زمینه کشت، پروسس و قاچاق این مواد شده است. یک کیلوگرام هروئین در افغانستان حدود ۱۵۰۰ دالر امریکایی و در تایلند حدود ۲۰۰۰ هزار دالر است، در حالیکه به اساس راپور دفتر مقابله با موادمخدر و جرم سازمان ملل متحد، یک کیلوگرام هیروئین با کیفیت متوسط در بازارهای امریکا ۱۷۶ هزار دالر و در بازارهای اروپا تا ۲۰۰ هزار دالر به فروش می رسد.
مبرهن است که مواد مخدر منبع وسیع و مؤثر عایداتی برای تروریستها است، شبکه های مافیایی و حتی دولت ها و سازمانهای استخباراتی همچنان از موادمخدر سود بزرگی نصیب شان میشود و موادمخدر در کنار خرید، فروش و قاچاق اسلحه، کالای قیمتی در تجارت غیر قانونی با شبکه بزرگ جهانی است. *
فعالیت های قانونی، گروه های بزرگ و هدفمند تروریستی در کنار فعالیت های غیر قانونی اقتصادی متوسل به یک سلسله فعالیت های قانونی هم میشوند که این فعالیت ها در نفس خود متکی به اینکه تمویل کننده یک شبکه غیر قانونی است، غیر قانونی می باشد. در فاصله سالهای ۱۹۹۲ تا ۱۹۹۶ القاعده در سودان، راه های عایداتی قانونی را هم انتخاب کرده بود. به تاسیس چندین شرکت تجارتی، کارخانه وسایل خانگی، نانوایی، شرکت چرم سازی و شرکت سرمایه گذاری پرداخت، و به کشت بادام زمینی و پرورش زنبور عسل متوسل شد و همچنان در سایر نقاط جهان به تاسیس شرکت ها، ایجاد فارم ها و کارخانه ها پرداخت.
ایجاد نهادهای خیریه و تمویل ترورستها در پوشش یک نهاد کمک رسان از دیگر شیوه های تمویل تروریسم از نقاط مختلف جهان است. اکثر گروه های تروریستی در پوشش کمک های انسانی و خیریه، منابع سرشار مالی بدست می آورند، با این وجود گروه های تروریستی در نقاط مختلف تحت نفود خود اقدام به ایجاد نهادهای جمع آوری اعانه که اکثر نحوی از باجگیری و اخاذی است، میکنند و مردم را مجبور به انواع پرداخت ها تحت نام هبه، عشر، زکات و صندوق اعانه و.... می سازند. هرچند تروریسم مختص به مذهب و دینی خاصی نیست، گروه ها از مذاهب مختلف در طول تاریخ اقدام به اعمال تروریستی کرده، گاهی پای ایدئولوژی و گاهی هم پای مذهب در اقدامات تروریستی کشانیده شده و اما اخیرا اکثر گروه های تروریستی با استفاده از نام اسلام و احساسات مسلمانان مثل داعش، تحریک طالبان افغانستان، تحریک طالبان پاکستان، جیش محمد، الشباب، بوکوحرام، جماعت الاسلامیه، حرکت اسلامی ازبکستان و... از این منابع هم سود بزرگی برده اند. توسل به اقداماتی تحت پوشش قانون برای گروه های تروریستی دارای ارجحیت هایی است که از جمله در درازمدت میتواند به استقلال عمل دست یابد، ضمنا از دید قانون وتعقیبات قانونی فرار کند، به اهداف سیاسی خود آسانتر برسد، خطری بزرگ به گروه ایجاد نشود و در صورت خشکیدن یکی از منافع دچار ضعف بی رویه نشود. بدین ترتیب ریشه اصلی تروریسم در منابع مالی شان است و تا وقتی که جلو منابع مالی به خصوص دولت های تمویل کننده تروریسم گرفته نشود، مسئله تروریسم به سادگی قابل سرکوب و مبارزه نیست. هر چند شورای امنیت سازمان ملل جمعا ۸ قطعنامه در ارتباط به تامین مالی تروریسم صادر کرده است و یک سلسله تعزیرات بر تمویل کنندگان تروریسم وضع کرده، نهاد ((فاتا)) در جهت منع پولشویی و تمویل تروریسم ایجاد شده که اکثر کشور های عضو در جهت مبارزه با تمویل تروریسم و از ترس قرار نگرفتن در لیست سیاه نهادهای مالی و بانکی جهانی اقدام به تصویب قوانین مثل منع پولشویی و جلوگیری از تمویل تروریسم، با گنجانیدن ملاحظات و اصول نهاد ((فاتا)) کرده اند؛ اما همانگونه شناخت دقیق از تروریسم مشکل است، و به همان ترتیبی که مبارزه با منابع مالی تروریسم خیلی بغرنج است، مبارزه عیله تروریسم هم سهل به نظر نمی آید.
مبارزه با تروریسم و منابع مالی تروریسم به تعهد، اراده و اجماع جهانی نیاز دارد و از آن جایی که تروریسم خود ابزار استراتیژیک سیاسی ـ اقتصادی ـ نظامی قدرت های بزرگ دنیا است و از همه مهمتر به نهاد خیلی گسترده و مهم اقتصادی ـ بازرگانی مبدل شده، مبارزه با آن خیلی دشوار و بعید به نظر می رسد.
عمرعزیز- ملبورن، آسترالیا
ارسالی به خبرگزاری جمهور